نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادتمام دانشگاه امام صادق(ع)

2 دانشجوی دکتری فرهنگ و ارتباطات دانشگاه آزاد تهران

3 کارشناس ارشد علوم ارتباطات دانشگاه آزاد قوچان

چکیده

یکی از موضوعات چالش‌برانگیز در مطالعات بازنمایی، بازنمایی‏های صورت‌گرفته از زنان و ابعاد مختلف زندگی ایشان است. بر همین اساس، در این پژوهش سعی شده با روش تحلیل گفتمان «پدام» و با توجه به نظریة بازنمایی جنسیتی نحوة بازنمایی هویت زنانه در آثار کارگردان‌های زن سینمای ایران در سی و پنجمین جشنوارة فیلم فجر (1395) بررسی و تحلیل شود. نتایج این تحلیل نشان می‌دهد دال‌های مرکزی در چهار فیلم برگزیده به‌طور‌کلی به بازنمایی ویژگی‌های عام زنانه، ویژگی‌های زن سنتی و ویژگی‌های زن مدرن اشاره دارد. ویژگی‌های زن سنتی شامل مادری، به‌عنوان مهم‌ترین نقش، گرایش به مرد‌سالاری، تحمل شرایط سخت به خاطر خانواده، پایبندی به قواعد روابط عاطفی، خانواده‌محوری و مخالفت با پدیده‌های جدید است و ویژگی‌های زنان مدرن شامل خودخواهی، شجاعت، اعتقاد به حقوق برابر، عدم تبعیت از همسر، جابه‌جایی نقش‌های سنتی، اهمیت به ظاهر و کم‌ارزش‌بودن خانه‌داری است. ویژگی‌های عام زنانه نیز شامل عاطفی و احساسی بودن، اهمیت نقش مادری، خانواده منشأ امنیت، نیاز به روابط عاطفی متقابل در خانواده، حفظ خانواده با روابط مثبت و فداکاری است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Representing Women's Identity in Iranian Cinema (Discourse Analysis of the Works of Female Cinema Directors at the 35th Fajr Film Festival)

نویسندگان [English]

  • Hassan Bashir 1
  • Hassan Massoudi 2
  • Mojtaba Razmara 3

1 Professor of Imam Sadegh University

2 PhD Student of Culture and Communication of Azad University

3 MA in Communication Sciences, Quchan Azad University

چکیده [English]

One of the most challenging topics in representation studies is the representations made by women on the different aspects of their lives. Accordingly, this study has attempted to analyze the discourse of female identity in the works of female directors at the 35th Fajr Film Festival in 2017. The results of the analysis show that the central concepts in the four selected films generally refer to the representation of common feminine, traditional female and modern female characteristics. Traditional female characteristics include motherhood as the most important role, tendency for patriarchy, tolerance of difficult family circumstances, and adherence to the rules of emotional relationships, family orientation, and opposition to new phenomena. The features of modern women include selfishness, courage, belief to equal rights, disobedience to the spouse, displacement of traditional roles, and the lack of importance of housekeeping. Common feminine characteristics include emotional and sensuality, the importance of maternal role, family as the source of security, the need for emotional interactions in the family, maintaining the family with positive relationships, and sacrifice. Therefore, the three groups of characteristics displayed patterns of Iranian woman in cinema.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Woman identity representation
  • discourse analysis
  • female director
  • Iranian Fajr Film Festival
[1] استریناتی، دومنیک (1380). مقدمه‌ای بر نظریه‌های فرهنگ عامه، ترجمة ثریا پاک‌نظر، تهران: گام نو.
[2] استوری، جان (1386). مطالعات فرهنگی دربارة فرهنگ عامه، ترجمة حسین پاینده، تهران: نشر آگه.
[3] اسدی، عباس؛ عبدی، ندا (1391). «نقشوعملکردزندرتبلیغاتبازرگانیتلویزیونایران‌ـ تحلیلمحتوایپیام‌هایبازرگانیشبکةسهسیمادر مهر»، آبان و آذر، علوم اجتماعی، پژوهش‌نامة زنان، پاییز و زمستان، ش6 (علمی‌ـ پژوهشی).
[4] امینی، اکرم (1389). «بازنماییزندرتبلیغاتتجاریایرانوجهان، کتابداری،آرشیوونسخهپژوه»، کتاب ماه علوم اجتماعی، دورة جدید، اردیبهشت، ش 2.
[5] بارکر، کریس (1391). مطالعات فرهنگی، ترجمة مهدی فرجی و نفیسه حمیدی، تهران: پژوهشکدة مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
[6] بشیر، حسن (1388). مطالعة مقایسه‌ای رویکردهای انتخاباتی: تحلیل گفتمان سرمقاله‌های روزنامه‌های کیهان و جمهوری اسلامی، فصل‌نامةپژوهش‌های ارتباطی، ش 57.
[7] بشیر، حسن (1389). خبر؛ تحلیل شبکه‌‌‌‌‌‌‌‌ای و تحلیل گفتمان، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
[8] بشیر، حسن (1390). رسانه‌های بیگانه: ‌قرائتی با تحلیل گفتمان از:‌ مجموعه تحلیل گفتمان رسانه‌های جهان (کتاب اول)، تهران: انتشارات سیمای شرق و ماهنامة مدیریت ارتباطات.
[9] بشیر، حسن (1391). رسانه‌های بیگانه: قرائتی با تحلیل گفتمان‌ـ کتاب دوم از «مجموعه تحلیل گفتمان رسانه‌های جهان»، تهران: سیمای شرق.
[10] بهرام‌پور، شعبان‌علی (۱۳۷۹). مقدمة «تحلیل انتقادی گفتمان» ( نورمن فرکلاف)، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
[11] حاتمی، علی؛ جبارنژاد، سمیرا (1385). تحلیل گفتمان به‌مثابة یک روش تحقیق در علوم انسانی
[12] دالگرن، پیتر (1380). تلویزیون و گسترة عمومی، ترجمة مهدی شفقتی، تهران: سروش.
[13] راودراد، اعظم؛ منتظر قائم، مهدی؛ سرکارانی، پریسا (1387). «تفسیرزنانازبازنماییهویتزنانهدرتلویزیون»، علوم اجتماعی، تحقیقاتفرهنگی ایران، ش2 (علمی‌ـ پژوهشی).
[14] ربیعی، علی؛ احمدزاده نامور، فرناز (1387). «نظریة بازنمایی رسانه‌ای و تحلیل افکار عمومی متقابل امریکایی‌ها و ایرانی ها»، دانش سیاسی، س 4، ش 2.
[15] رضایی، محمد؛ افشار، سمیه (1389). «بازنمایی جنسیتی سریال‌های تلویزیونی (مرگ تدریجی یک رؤیا‌ـ ترانة مادری)»، علوم اجتماعی،زن در فرهنگ و هنر، ش4 (علمی‌ـ پژوهشی).
[16] سلطانی، علی‌اصغر (۱۳۸۴). قدرت گفتمان و زبان، تهران: نشر نی.
[17] فرکلاف، نورمن (1379). تحلیل انتقادی گفتمان، ترجمة شعبانپور و دیگران، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
[18] کاظمی، عباس؛ ناظر فصیحی، آزاده (1386). «بازنماییزناندریکآگهیتجاریتلویزیونی»، علوم اجتماعی،زن در توسعه و سیاست، بهار و تابستان، ش17 (علمی‌ـ پژوهشی).
[19]. کیا، علی‌اصغر (۱۳۸۱). «تئوری‌ها و مبانی تحولات تحقیقی رسانه‌ها»، فصل‌نامةپژوهش و سنجش، ش۳۲.
[20] گیدنز، آنتونی (1381). جامعه‌شناسی، ترجمة منوچهر صبوری. تهران: نشر نی.
[21] گیویان، عبدالله؛ سروی زرگر، محمد (1388). بازنمایی ایران در سینمای هالیوود، فصل‌نامةتحقیقات فرهنگی، ش 8.
[22] لیتل استیفن، جان (1384). نظریه‌های ارتباطات، ویراسته: علی قاسم‌نژاد جامعی، سید مرتضی نور‌بخش/ سید اکبر میر حسینی، تهران: جنگل،
[23] محمد‌پور، احمد (1390) روش تحقیق کیفی ضد روش 1، تهران: جامعه‌شناسان.
[24] محمد‌پور، احمد؛ ملک صادقی، مریم؛ علیزاده، مهدی (1391). «مطالعة نشانه‌شناختی بازنمایی زن در فیلم‌های سینمایی ایران (مطالعة موردی: فیلم‌های سگ‌کشی، چهارشنبه‌سوری و کافه‌ترانزیت)»، علوم اجتماعی،مطالعات فرهنگی و ارتباطات، ش 29، علمی‌ـ پژوهشی.
[25] محمد‌پور، احمد (1390). روش تحقیق کیفی ضد روش 2، تهران: جامعه‌شناسان.
[26] مسعودی، حسن (1394). «بازنمایی روحانیت در فیلم‌های سینمایی دهة هشتاد»، پایان‌نامة کارشناسی ارشد.
[27] مهدی‌زاده، سید محمد (1387). رسانه و بازنمایی، تهران: دفتر مطالعات و توسعة رسانه‌ها.
[28] مهدی‌زاده، محمد؛ زندی، عبدالرضا (1392). «بازنمایی ارزش‌های اجتماعی زن در سینمای بعد از انقلاب، مقایسة دو دوره اصلاح‌طلبی و اصولگرایی»، علوم اجتماعی، جهانی رسانه (علمی‌ـ پژوهشی).
[29] مهدی‌زاده، سید محمد؛ اسماعیلی، معصومه (1391). نشانه‌شناختی تصویر زن در سینمای ابراهیم حاتمی‌کیا. زن در فرهنگ و هنر، ش اول، دورة 4، بهار: 85ـ105.
[30] میرفخرایی، مجید (۱۳۸۳). فرایند تحلیل گفتمان، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
[31] ون، دایک (۱۳۸۲). مطالعاتی در تحلیل گفتمان، از دستور متن تا گفتمان ‌کاوی انتقادی، ترجمة پیروز ایزدی و دیگران، ویراستار مهران مهاجر و محمدنبوی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
[32] هوارث، دیوید (1377). «نظریة گفتمان»، ترجمة سیدعلى اصغر سلطانى، فصل‌نامةعلوم سیاسى، ش 2، ص156ـ182.
[33] یارمحمدی، لطف‌الله؛ خسروی‌نیک، مجید (۱۳۸۲). «شیوه‌ای در تحلیل گفتمان و بررسی دیدگاه‌های فکری اجتماعی»، نامة فرهنگ، ش ۴۲.
[34] یورگنسن، ماریان؛ لوییز، فیلیپس (۱۳۸۹). نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمة هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
[35] Gaffman, E (1979). Gender advertisement, Cambridge, MA: Harvard University Press (hardback); New York; Harrper and Row (paperback).
[36] Belton, Robert. The Beribboned Bomb: The Image of Woman in Male Surrealist Art. Calgary, Alberta, Canada, 1995.
[37] Fung, Anthony; Ma, Eric (2000). Formal Vs. Informal Use of Television and Sex Role Stereotyping in Hong Kong – Statistical Data Indcluded; Sex Role: A Journal of Research; Jan, 2000. [Sited in: www. Springerlink.com/content]
[38] Kalisch, P. A. and Kalisch, B. J. (1984). "Sex-role stereotyping of nurses and physicians on prime-time television: A dichotomy of occupational portrayals".
[39] Hall, Stuart (1997). The Work of Representation, In Cultural Representation and Signifying Practice, Sage Publication.
[40] Laclau, E. and Mouffe,C. (1985). Hegmony and Socialist Strategy:Towards a Radical Discours Politics, Verso, London.
[41] Macmillan, Katie. )2006(. Discourse Analysis , A Primer.
[42] Stubbs, Michael (1983). Discourse Analysis: The Sociolinguistic Analysis of Natural Language. Oxford.
[43] Van Dijk, T. A. ,Elite Discourse and O’Barr (eds),(1993). Language and PowerRacism. Newbury Park, CA: Sage.
[44] Watson, James and Hill, Anne) 2006(. Dictionary of Media and Communication Studies, 7th Edition, Hodder Arnold Publication.
[45] Zia, Anjum (2007). Media and Gender: Pakistani Perspective. 16th.