نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانش آموختة دکتری باستان‌شناسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
2 دانشیار گروه آموزشی باستان‌شناسی، دانشگاه محقق اردبیلی، دانشکدة علوم اجتماعی
3 دانشجوی دکتری باستان‌شناسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
چکیده
بازتاب جریانات و حوادث دورههای مختلف تاریخی در هنرهای آن دوره و ارتباط متقابل گونه ها و سبک های هنری با رویدادهای جامعة معاصر خلق اثر بین اکثر پژوهش‌گران تاریخ و جامعه شناسی هنر امری پذیرفته شده است. مسئلة پژوهش حاضر بررسی و تحلیل چگونگی سیر تحول مفهوم مادرسالاری نزد مغولان اولیه تا انقراض ایلخانان با مطالعة موردی نگارة پرسیدن فریدون نسب خود را از مادرش در شاهنامة بزرگ مغولی است. در تحلیل داده ها از مبانی آیکونوگرافی ازجمله تطبیق نگاره با منابع تاریخی، روابط بینامتنی و استحاله بهره گرفته شده است. رویکرد پژوهش توصیفی‌ـ تحلیلی است و اطلاعات به روش کتابخانه ای و با استفاده از منابع مکتوب و دیجیتال گردآوری شده است. نتایج نشان میدهند مفهوم مادرسالاری از دورة مغولان اولیه تا ایلخانی به سه دوره قابل تقسیم است. در دوران قبل از تشکیل امپراتوری به سبب عرفگرایی موجود، مادرسالاری به بهترین نحو بر قبایل حاکم است. در دوران فتوحات، ازدواجهای درباریان و شخص خان همسو با منافع سیاسی و اقتصادی است. در این دوره، نفوذ همسر اول خان بیشتر از سایر زنان است؛ ولی این نفوذ شخصی و غیرمستقیم است تا اینکه امری نهادی باشد. پس از اصلاحات غازان و به ویژه در اواخر عمر ایلخانان، با وجود غلبة دیوانسالاری ایرانی‌ـ اسلامی، نمودهایی از بازگشت به عرفگرایی در هنرهای این دوره به صورت اعم و اهمیت مجدد مادرسالاری در نگارة مطالعه‌شده (بازتاب نقش مادر ابوسعید در سرنگون کردن امیرچوپان در نگاره) به صورت اخص دیده میشود.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
A Comparative Exploration of Desirable Femininity in Folk Literature of Iran and Europe: A Case Study on the Transformation of Matrimony in Two Legends of Shāhmār and Beauty and the Beast
نویسندگان [English]
- farzad feyzi 1
- Behrooz Afkhami 2
- sara sadeghi 3
1 PhD student in archaeology, Mohaghegh Ardabili University, Ardabil, Iran
2 Associate Professor, Department of Archaeology, Mohaghegh Ardabili University, Faculty of Social Sciences Community Verified icon
3 Archeology PhD student, Mohaghegh Ardabili University, Ardabil, Iran
چکیده [English]
Urban legends and fairytales use symbols and archetypes to bring forth, and describe, individual and collective actions and reactions in a society. Using an approach of both descriptive and comparative nature, the present article uses narrative analysis method to conduct an exploration of two similar legends of Beauty and the Beast, from European culture, and Shāhmār, from Iranian culture. The research question is the following; in the two narratives under study, what is described as the ideal epitome of a woman through the evolutionary course of moving from girlhood to womanhood by means of marriage? To answer this question, using the notion of “transformation” in the ideas of John Hinnells as well as the description of marriage as the “transformation of matrimony” based upon the ideas of Joseph Campbell about the evolutionary journey of mythical heroes, the condition of the heroines of both legends- along their path that leads to transformation of matrimony- was studied and analyzed. The results of the research show that the evolution of the heroine of Beauty and the Beast is based upon going past the state of girlhood to the state of womanhood by means of love and union with a creature which looks like a beast, a creature whose hidden inner beauty is unveiled and revealed after experiencing love, leading to the end of the story. In Shāhmār, however, love and union is created only when human nature of the beast is revealed, as this is the point where the eventual evolution of woman, namely, accepting the role of motherhood, starts; protecting the love and matrimony is thus introduced as the ideal and that which is of prime importance.
کلیدواژه‌ها [English]
- Gender Evolution
- Folk Literature
- Beauty and the Beast
- Shahmar
- Archetype
- Evolutionary Course
آرترنبول، استیون (1396). مغولها، ترجمة محمد آقاجری، تهران: سبزان.
آیتی، عبدالمحمد (1383). تحریر تاریخ وصاف، چ3، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ابنبطوطه (1359). سفرنامة بطوطه، ج 1 و 2، ترجمة محمدعلی موحد، چ2، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
احمدی، بابک (1381). ساختار و تأویل متن، چ5، تهران: مرکز.
اشپولر، برتولد (1397). تاریخ مغول در ایران، ترجمة محمود میرآفتاب، چ11، تهران: علمی فرهنگی.
اقبال آشتیانی، عباس (1389). تاریخ مغول، چ2، تهران: نگاه.
اللهیاری، فریدون؛ شعبانی‌مقدم، عادل (1395). «روابط امیر چوپان و سلطان ابوسعید ایلخانی (واکاوی علل و انگیزههای قتل امیر چوپان)»، مجلة تاریخ، س11، ش41، ص1ـ8.
امینی، محمدرضا (1381). «تحلیل اسطورة قهرمان در داستان ضحاک و فریدون براساس نظریة یونگ»، مجلة علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، س16، ش34، ص54ـ64.
ایرانی‌صفت، زهرا (1377). «زن در نگارگری ایران دورة مغول»، پایاننامة کارشناسی ارشد، گروه پژوهش هنر، دانشکدة هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.
ایروین، روبرت (1389). هنر اسلامی، ترجمة رؤیا آزادفر، تهران: سوره مهر.
بارکهاوزن، یوآخیم (1346). امپراتوری زرد چنگیزخان و فرزندانش، ترجمة اردشیر نیک‌پور، تهران: داورپناه.
بنی‌اسدی، محمدعلی (1393). «بررسی نگارههای مرتبط با داستان ضحاک در شاهنامة شاه طهماسبی از منظر تصویرسازی»، فصل‌نامة علمی پژوهشی نگره، س10، ش32، ص4ـ25.
بیانی، شیرین (1397)، زن در ایران عصر مغول، چ4، تهران: دانشگاه تهران.
پالمر، ریچارد (1398). علم هرمنوتیک، ترجمة محمدسعید حنایی کاشانی، چ11، تهران: رسام.
پانوفسکی، اروین (1399). معنا در هنرهای تجسمی، ترجمة ندا اخوان‌اقدم، چ2، تهران: چشمه.
پلیو، پل دومینیک اِوِن؛ پوپ، رودریکا (1397). تاریخ سری مغولان، ترجمة شیرین بیانی، چ 3، تهران: دانشگاه تهران.
تسوف، ولادیمیر (1386). نظام اجتماعی مغول، ترجمة شیرین بیانی، چ4، تهران: علمی و فرهنگی.
جوینی، علاءالدین عطاملک (1370). تاریخ جهانگشا، به اهتمام عبدالوهاب قزوینی، ج 1ـ3، چ4، تهران: ارغوان.
چندلر، دانیل (1397). مبانی نشانهشناسی، ترجمة مهدی پارسا، تهران: سوره مهر.
حافظ‌ابرو (1380). زبدةالتواریخ، به تصحیح سید کمال حاج سید جوادی، ج1، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
حسینی، سید محمود (1392). شاهنامة بزرگ مغولی (دموت)، تهران: عطار.
خواندمیر، غیاثالدین بن همام‌الدین حسینی (1362). تاریخ حبیب‌السیر، زیر نظر دکتر محمد دبیرسیاقی، ج3، چ3، تهران: کتابفروشی خیام.
راودراد، اعظم (1386). «جامعهشناسی اثر هنری»، پژوهش‌نامة فرهنگستان هنر، س2، ش2، ص66ـ91.
رضوی، سید ابوالفضل (1390). شهر، سیاست و اقتصاد در عهد ایلخانان، چ2، تهران: امیرکبیر.
ساکالوفسکی، رابرت (1398). درآمدی بر پدیدارشناسی، ترجمة محمدرضا قربانی، چ4، تهران: گام نو.
سراج، منهاج‌الدین عثمان (1342). طبقات ناصری، تصحیح عبدالحی حبیبی، کابل: انجمن تاریخ افغانستان.
سودآور، ابوالعلا (1380). هنر دربارهای ایران، ترجمة ناهید محمد شمیرانی، تهران: کارنگ.
شبانکارهای، محمدبن علی‌بن محمد (1381). مجمع‌الانساب، به تصحیح میرهاشم محدث، ج2، تهران: امیرکبیر.
شریفزاده، عبدالمجید (1393). شاهنامه‌نگاری در ایران، تهران: سوره مهر.
شهراد، الهه (1393). «خاتونهای شاهنامة بزرگ ایلخانی (تحلیل نقش و جایگاه زنان در شاهنامة بزرگ مغولی با رویکرد بازتاب)» زن در فرهنگ و هنر، س6، ش3، ص391ـ408.
عبدی، ناهید (1391). درآمدی بر آیکونولوژی نظریهها و کاربرد، تهران: سخن.
فخر بناکتی، فخرالدین ابوسلیمان داودبن تاجالدین ابوالفضل محمدبن داود (1348). تاریخ بناکتی (روضة‌اولی الالباب فی معرفة‌التواریخ الانساب)، به کوشش جعفر شعار، تهران: انجمن آثار ملی.
فردوسی، ابوالقاسم (1363). شاهنامه، به تصحیح ژول مول، چ3، تهران: جیبی.
فضلالله همدانی، رشیدالدین (1362). جامع‌التواریخ، به کوشش بهمن کریمی، ج 1 و 3، چ2، تهران: اقبال.
کاشانی، ابوالقاسم (1348). تاریخ اولجایتو، به اهتمام مهین همبلی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
کشمیرشکن، حمید (1396). درآمدی بر نظریه و اندیشة انتقادی در تاریخ هنر، تهران: چشمه.
کن‌بای، شیلا (1391). نقاشی ایرانی، ترجمة مهدی حسینی، چ5، تهران: دانشگاه هنر.
کورکیان، ای؛ سیکر، ژ. پی (1396). باغهای خیال؛ هفت قرن مینیاتور ایران، ترجمة پرویز مرزبان، چ3، تهران: فرزان روز.
گرابار، الگ (1384). مروری بر نگارگری ایرانی، ترجمة مهرداد وحدتی دانشمند، تهران: فرهنگستان هنر.
لمبتون، آن (1399). تداوم و تحول در تاریخ میانة ایران، ترجمة یعقوب آژند، چ6، تهران: نی.
مارکوپولو (1350). سفرنامه، با مقدمة جان ماسفیلد، ترجمة حبیبالله صحیحی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر.
مرتضوی، منوچهر (1385). مسائل عصر ایلخانان، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
مستوفی، حمدالله (1362). نزهةالقلوب، به اهتمام و تصحیح گای لیسترانج، تهران: دنیای کتاب.
مفتاح، الهامه (1385). «زندگی و معیشت مغولان (ساختار اجتماعی)»، مجلة فرهنگ، س19، ش60، ص143ـ185.
ملکزاده، الهام (1385). «وضعیت سیاسی، اجتماعی و فرهنگی زنان در دورة مغول و ایلخانی»، نشریة مسکویه، س2، ش4، ص167ـ206.
میرخواند، میرمحمدبن سید برهانالدین خواندشاه (1339). تاریخ روضة‌الصفا، ج 4 و 5، تهران: کتابخانة خیام.
نخجوانی، محمدبن هندوشاه (1964). دستورالکاتب فی تعیین‌المراتب، به تصحیح عبدالکریم اوغلیزاده، ج1، مسکو: ادارة انتشارات دانش.
هال، مری (1398). امپراتوری مغول، ترجمة نادر میرسعیدی، چ9، تهران: ققنوس.
هیکس، جان (1355). نظریهای در تاریخ اقتصاد، ترجمة فرهنگ مهر، چ2، شیراز: انتشارات دانشگاه پهلوی.
یزدی، شرفالدین علی (1387). ظفرنامه، تصحیح عبدالحسین نوایی و میرمحمد صادق، ج1، تهران: کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
Alexander,D.Victoria (2003). Sociology of The Arts, Melborn& Berlin, Blackwell publishing
- Grabar and S. Blair (1980). Epic images and Contemporarx History: The Illustration of the Great Mongol Shahnama (Chicago Press).
Rudiger, Bubner (1988). Essays in Hermenutics and critical theory translated by -Eric Mathews. New York colimbia university press.
)