جامعه شناسی
حلیمه عنایت؛ مرضیه عسکری
چکیده
چکیده
آثار هنری بخشی اساسی از فرهنگ یک جامعه و منعکس کننده وضعیت فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی آن جامعه هستند. پژوهش پیش رو، به تحلیل گفتمان انتقادی نمایش‌نامه خشکسالی و دروغ نوشته محمد یعقوبی می‌پردازد تا مطالعه کند که مفهوم جنسیت در این متن زبانی در قالب چه گفتمان‌هایی تولید یا بازتولید می‌شود. یعقوبی از نمایش‌نامه‌نویسانی ...
بیشتر
چکیده
آثار هنری بخشی اساسی از فرهنگ یک جامعه و منعکس کننده وضعیت فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی آن جامعه هستند. پژوهش پیش رو، به تحلیل گفتمان انتقادی نمایش‌نامه خشکسالی و دروغ نوشته محمد یعقوبی می‌پردازد تا مطالعه کند که مفهوم جنسیت در این متن زبانی در قالب چه گفتمان‌هایی تولید یا بازتولید می‌شود. یعقوبی از نمایش‌نامه‌نویسانی است که در بیشتر آثارش، مضمون روابط میان زن و مرد در محیط خانواده و نقش‌های جنسیتی، برجسته است. برای نیل به هدف پژوهش، نظریه‌های مربوط به جنسیت از بعد زیست‌شناختی، فرهنگی و گفتمانی مطرح شدهاند و در بخش روش تحقیق، رویکرد تاریخی-گفتمانی روث وداک که پس‌زمینه‌های تاریخی- اجتماعی متون را برای تحلیل در نظر میگیرد، انتخاب گردیده است. بهره‌گیری از افق تاریخی- اجتماعی دهه هشتاد و تحلیل متن نمایش‌نامه با استفاده از استراتژی‌های پنج‌گانه وداک و بررسی واژه‌ها و مضامین کلیدی مندرج در آن، نشان می‌دهد که در نمایش‌نامه خشکسالی و دروغ، تعریف جنسیت و نقش‌های جنسیتی در وضعیتی میان گفتمان سنتی رسمی مسلط و گفتمان مدرن (به عنوان گفتمان رقیب) که امکان بروز آن در دهه هشتاد فراهم شد، تولید می‌گردد. همچنین نویسنده متن به خوبی توانسته موقعیت جامعه در حال گذار به سمت مدرنیته ایران در دهه هشتاد و پیامدها و تحولات ایجاد شده به سبب آن در عرصه خصوصی خانواده و روابط زناشویی را در خصایص شخصیت‌هایش بازنمایی کند.
ادبیات
بهرام رضایی ویشه سرایی؛ محمّدعلی خزانه دارلو؛ محمود رنجبر
چکیده
یکی از مهمترین آثاری که در آن تصویر دیگری اعم از «دیگری درون‌فرهنگی» و «دیگری برون‌فرهنگی» انعکاس می‌یابد، سفرنامه است. در این نوع از نوشته‌ها تصاویر زنان، مردان، شهرها، مکان‌های خاص زیارتی، سیاحتی و ... می‌تواند سوژۀ تصویرپردازی قرار گیرد. این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی با تلفیق سه رویکرد تحلیل انتقادی گفتمان، بازنمایی ...
بیشتر
یکی از مهمترین آثاری که در آن تصویر دیگری اعم از «دیگری درون‌فرهنگی» و «دیگری برون‌فرهنگی» انعکاس می‌یابد، سفرنامه است. در این نوع از نوشته‌ها تصاویر زنان، مردان، شهرها، مکان‌های خاص زیارتی، سیاحتی و ... می‌تواند سوژۀ تصویرپردازی قرار گیرد. این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی با تلفیق سه رویکرد تحلیل انتقادی گفتمان، بازنمایی و تصویرشناسی نوشته شده است. هدف از این پژوهش تحلیل بازنمایی انواع تصاویر زنان و پیش‌فرض‌هایی است که نویسنده در چارچوب آن به این نوع از بازنمایی اقدام کرده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که در سفرنامۀ از پاریز تا پاریس زنان با ملیت‌های شرقی و غربی به دو دسته تقسیم می‌شوند: زنان تاریخی و زنان معاصر؛ نویسنده تصاویر زنان تاریخی را به‌صورت غیرمستقیم و از طریق مطالعۀ متن‌ها (بینامتنی) بازنمایی می‌کند و بازنمایی تصاویر زنان معاصر را -که یا با تجربۀ حضوری به‌صورت مستقیم با آن‌ها در ارتباط بوده یا به‌صورت غیرمستقیم از طریق ارتباط با دیگران (بیناشخصی) مطالبی دربارۀ آن‌ها شنیده- با تجربۀ ترکیبی (ترکیبی از تجربۀ حضوری و بیناشخصی) انجام می‌دهد. دراین سفرنامه عنوان‌های مختلف نویسنده در سایۀ هویت برساخت «استاد روشنفکر تاریخ» قرار میگیرد و با همین هویت تصویر زنان معاصر و زنان درباری و عامۀ تاریخی در شرق و غرب بازنمایی می‌شود..
جامعه شناسی
حیران پورنجف؛ منصور حقیقتیان؛ اسماعیل جهانبخش
چکیده
در دنیای امروز رشد شگفت‌انگیز و خارج از حد تصور رسانه‌ها، آن‌ها را به ابزاری قدرتمند تبدیل ساخته است که نه‌تنها وظیفه‌ی اطلاع‌رسانی نهفته در ماهیت خود را به خوبی انجام میدهند؛ بلکه پا را فراتر نهاده و به همه زوایای زندگی انسان وارد شده و تحت تأثیر خود قرار داده‌اند. گوناگونی نقش‌های اجتماعی زنان و مردان،بازگوکننده این واقعیت ...
بیشتر
در دنیای امروز رشد شگفت‌انگیز و خارج از حد تصور رسانه‌ها، آن‌ها را به ابزاری قدرتمند تبدیل ساخته است که نه‌تنها وظیفه‌ی اطلاع‌رسانی نهفته در ماهیت خود را به خوبی انجام میدهند؛ بلکه پا را فراتر نهاده و به همه زوایای زندگی انسان وارد شده و تحت تأثیر خود قرار داده‌اند. گوناگونی نقش‌های اجتماعی زنان و مردان،بازگوکننده این واقعیت است که مفاهیم زنانگی و مردانگی (جنسیت) به شدت تحت تأثیر عوامل اجتماعی قرار دارند. زنان و مردان هریک به‌گونه‌ای در رسانه‌ها بازتاب داده می‌شوند. تصویر زنان در رسانه‌های جمعی دارای وجهه‌ای ایدئولوژیک برای تداوم مناسبات مردسالارانه بوده است. در برابر سوژگی زن در گفتمان مردسالار؛ استراتژی مبارزه برای ساختارشکنی و در هم شکستن قالب‌های کلیشه‌ای، در مدرنیته متأخر جریان یافته است. هدف پژوهش حاضر تحلیل گفتمان سوژگی زن ایرانی در شبکه اجتماعی اینستاگرام می‌باشد. روش تحقیق در این پژوهش، تحلیل محتوای کیفی است. تکنیک مورد استفاده تحلیل گفتمان انتقادی و مشخصاً رویکرد تحلیل گفتمان فرکلاف می‌باشد. جامعه مورد مطالعه در این پژوهش، صفحات مرتبط با طبقه‌ی نظری گفتمان‌های سوژگی در شبکه‌ی اجتماعی اینستاگرام کاربران ایرانی می‌باشد که با ملاحظات نظری و تحلیل محتوای کیفی انتخاب شده است. مقوله‌های نهایی به‌دست‌آمده در پژوهش شامل زن شیء واره، تجلیل نارسیسم، نظام طبقاتی جنسیتی، اهمیت زدایی از نقش، طبیعی شدگی مراتب بالاسری، سلب حقوق، دیگری سازی مضاعف می‌باشد که منطبق با گفتمان سوژگی زنان می‌باشد.
مینا مهدیخانی؛ سید علی اصغر سلطانی؛ حسین اسکندری
چکیده
چکیدههویت به تعبیری بخش ضروری حالات روانی انسان است که شیوۀ تعامل با جامعه را کنترل می‌کند. درمقابل رویکرد روانشناسی گفتمانی هویت را برساختی پویا می‌داند که ازطریق گفتمان و تعامل اجتماعی حاصل می‌شود. گفتمان در این رویکرد، منجر به خلق بدن‌های گفتمانی شده و این بدن‌ها نیز در برساخت هویت جسمیت‌یافته دخیل هستند. از‌این‌رو هدف ...
بیشتر
چکیدههویت به تعبیری بخش ضروری حالات روانی انسان است که شیوۀ تعامل با جامعه را کنترل می‌کند. درمقابل رویکرد روانشناسی گفتمانی هویت را برساختی پویا می‌داند که ازطریق گفتمان و تعامل اجتماعی حاصل می‌شود. گفتمان در این رویکرد، منجر به خلق بدن‌های گفتمانی شده و این بدن‌ها نیز در برساخت هویت جسمیت‌یافته دخیل هستند. از‌این‌رو هدف از نگارش مقالۀ حاضر بررسی توانایی این رویکرد در مطالعۀ هویت، بالأخص هویت جسمیت‌یافته و نشان دادن محدودیت مدل دکارتی، است. این رویکرد، رویکرد تحلیلی نظری به گفتمان است که گفتار و نوشتار را در کانون مطالعات خود قرار می‌دهد و فهم پدیده‌های روان‌شناختی را در بستر اجتماعی ممکن می‌داند. پژوهش حاضر کیفی بوده و داده‌ها از ده نفر از بلاگرهای زن در ردۀ سنی بیست الی سی سال از منطقه‌ای یک‌دست در تهران، ازطریق مصاحبۀ باز و ضبط لایو اینستاگرام جمع‌آوری شده است. نتایج نشان از برساخت هویت جسمیت‌یافته به‌واسطۀ ساخت‌های زبانی ساده و روزمره و از ویژگی‌های فیزیکی بدن تغییریافتۀ زنان به‌عنوان ویژگی‌های قابل شناسایی هویت دارد. اهمیت ساخت زبانی فاعل و مفعول فاصلۀ بین هویت و بدن را کمرنگ کرده و از این طریق عاملیت از زنان زدود‌ه شده و فیزیک و تغییرات بدن فراتر از آگاهی قرار میگیرد.
سهیلا صادقی فسایی؛ محمدحسین شریفی ساعی
چکیده
امروزه همه ما در جامعه رسانهای غوطه‌وریم. در این میان، تلویزیون یکی از مهمترین ابزارهای جامعهپذیری در جوامع مدرن است و سریالهای تلویزیونی یکی از بهترین ابزارهای انتقال ارزشها در زندگی اجتماعی. هدف از این پژوهش، تحلیل نشانهشناختی شیوههای بازنمایی روابط دختر و پسر در سریالهای تلویزیونی بوده است. بدین منظور با استفاده ...
بیشتر
امروزه همه ما در جامعه رسانهای غوطه‌وریم. در این میان، تلویزیون یکی از مهمترین ابزارهای جامعهپذیری در جوامع مدرن است و سریالهای تلویزیونی یکی از بهترین ابزارهای انتقال ارزشها در زندگی اجتماعی. هدف از این پژوهش، تحلیل نشانهشناختی شیوههای بازنمایی روابط دختر و پسر در سریالهای تلویزیونی بوده است. بدین منظور با استفاده از روش نشانهشناسی، به بررسی سه سریال ایرانی پربیننده در سالهای 1388، 1389 و 1390 پرداخته شد. نتایج تحقیق نشان میدهند که این روابط در سریالهای مختلف، در مجموع در سه قاب گفتمانی متفاوت قرار میگیرند: «گفتمان سنت»، «گفتمان نیمهسنتی» و «گفتمان مدرن». هر یک از این گونهها با دلالتهای رسانهای مختلفی رمزگذاری شدهاند. گفتمان سنت، با «عدم رابطه» دختر و پسر همراه بود اما گفتمان نیمهسنتی که برای انطباق سنت با نیازهای اجتماعی جدید پدید آمده است، میزان محدود و مشروعی از رابطه پیش از ازدواج بین دختر و پسر را پذیرفته است («روابط غیرعاشقانه»)؛ رابطهای که با اطلاع خانوادهها صورت میگیرد. در هر دو مورد، بازنمایی با "خوب نمایی" همراه بوده است. اما از سوی دیگر، در رسانه ملی با بازنمایی گفتمان مدرن در روابط دختر و پسر هم مواجه بودهایم. ویژگی الگوهای مدرن، پیدایش روابط عاطفی شدید پیش از ازدواج بین دختر و پسر بوده است؛ رابطهای که نه خانوادهها از آن اطلاعی دارند و نه رضایتی. الگویی از بازنمایی که همیشه با "بدنمایی" رسانهای همراه بوده است. تقابل «سنت و مدرن» و «عقل و عشق» از مهمترین تقابلهای بازنمایی شده در این سریالها بوده است.
نرگس نیک¬خواه قمصری؛ سهیلا صادقی¬فسائی
چکیده
این مقاله بر آن است تا نشان دهد که جنسیت به عنوان یک برساخته گفتمانی چگونه از دو ده? پیش از انقلاب اسلامی و دوران استقرار نظام جمهوری اسلامی در سرمای? کلامی امام خمینی (ره) به گونه‌ای متفاوت از ظرفیت نظام زبانی، مناسبات قدرت، مقاومت مندرج در گفتمان‌های سنتی و مدرنیزاسیون دوران پیش از انقلاب درون بستری از رخدادهای سیاسی و اجتماعی ساخته ...
بیشتر
این مقاله بر آن است تا نشان دهد که جنسیت به عنوان یک برساخته گفتمانی چگونه از دو ده? پیش از انقلاب اسلامی و دوران استقرار نظام جمهوری اسلامی در سرمای? کلامی امام خمینی (ره) به گونه‌ای متفاوت از ظرفیت نظام زبانی، مناسبات قدرت، مقاومت مندرج در گفتمان‌های سنتی و مدرنیزاسیون دوران پیش از انقلاب درون بستری از رخدادهای سیاسی و اجتماعی ساخته شده و مرزهای مألوف و تعیین‌کنند? هویت‌های زنانه/ مردانه را تثبیت یا متحول نموده است. به این منظور، معنای مدلول زنانه/ مردانه در گفتار ایشان را به عنوان مهمترین الیت سیاسی و سمبلیک در گفتمان نواندیشی دینی و انقلابی، در پیوند با دال‌های کانونی گفتار‌های رقیب حاضر در متن منازع? سیاسی شامل گفتار رسمی حکومت پهلوی و روحانیت سنتی و با استفاده از روش و نظریه تحلیل تاریخی- گفتمانی روث وداک مورد مطالعه و بررسی قرار داده و دریافته‌ایم که زن در آینه کلام امام خمینی(ره) در پیوند با مقولاتی چون ارزش‌های اسلامی، انسانیت، آزادی، برابری، شجاعت، حق و حتی تکلیف مشارکت در تعیین سرنوشت خود و... بر خلاف دو نظام معنایی سنتی و مدرن، به عنوان سوژه‌ای فعال، آگاه، انتخابگر و مسئول ساخته شده است و نه در مقابل بلکه در کنار مرد و نه در عرصه‌ای خاص که در همه شئون زندگی فردی، اجتماعی و سیاسی عهده‌دار وظیفه ساخت و حفاظت از نظم سیاسی مبتنی بر اسلام و ارزش‌های الهی آن معرفی می‌شود.
