مقاله پژوهشی
مریم فردوسی؛ نعمت الله فاضلی
چکیده
چکیدهانسان‌ها برای پیشبرد زندگی خود استراتژی‌های زبانی متعددی را به‌کارمی‌گیرند. این مسئله در جوامعی چون ایران که با توزیع نامتوازن قدرت روبه‌روست و ابزار قدرت در دسترس مردمانش به همین ابزار زبانی محدود میشود، بیشتر به‌چشم می‌خورد. علاوه‌بر آن نیز گروه های خاص اجتماعی، مانند زنان، به‌واسطۀ خاص‌تر بودن شرایط اجتماعی و ...
بیشتر
چکیدهانسان‌ها برای پیشبرد زندگی خود استراتژی‌های زبانی متعددی را به‌کارمی‌گیرند. این مسئله در جوامعی چون ایران که با توزیع نامتوازن قدرت روبه‌روست و ابزار قدرت در دسترس مردمانش به همین ابزار زبانی محدود میشود، بیشتر به‌چشم می‌خورد. علاوه‌بر آن نیز گروه های خاص اجتماعی، مانند زنان، به‌واسطۀ خاص‌تر بودن شرایط اجتماعی و فرهنگی و سرمایه های اندکی که در دست دارند، بهطریق اولی به مکانیزم های زبانی مختلف متوسل میشوند تا بتوانند در میدانهایی که سهم آن ها از قدرت ناچیز است، مناسبات قدرت را بهنفع خود تغییر دهند. از همین روی هم دنیای زنانه با زبان تعریف میشود و این مقاله قرار است با بررسی کنشهای زبانی زنان در بستر زندگی روزمره به کنه زبان زنانه و البته استراتژی‌های زبانی زنان پی ببرد و با روش کیفی و ترکیبی از مصاحبۀ گروهی در قالب گروه متمرکز[1]، تجربۀ زیسته و متونی مثل وبلاگها و رمانها (در حد منابع کمکی) به این پرسش پاسخ دهد که زنان ایرانی در زندگی روزمرهشان از چه استراتژیهایی برای اعمال قدرت در مقابل نابرابری ها و رسیدن به حداکثر منافع استفاده می‌‌کنند.
مقاله پژوهشی
افسانه توسلی؛ زهره بابایی
چکیده
چکیدهسینمای اصغر فرهادی، برندۀ جایزۀ اسکار، با تمرکز بر حضور بیشتر زنان و ارائۀ نقش‌های کلیدی بدان ها، به مقولۀ «زن» توجه ویژه نشان داده است، اما باید دریافت بازنمایی زن در این آثار تا چه حد توانسته از تصورات قالبی و کلیشه‌های مردانه رها شود؟ فیلم‌های «رقص در غبار»، «شهر زیبا»، «چهارشنبه‌سوری»، «دربارۀ ...
بیشتر
چکیدهسینمای اصغر فرهادی، برندۀ جایزۀ اسکار، با تمرکز بر حضور بیشتر زنان و ارائۀ نقش‌های کلیدی بدان ها، به مقولۀ «زن» توجه ویژه نشان داده است، اما باید دریافت بازنمایی زن در این آثار تا چه حد توانسته از تصورات قالبی و کلیشه‌های مردانه رها شود؟ فیلم‌های «رقص در غبار»، «شهر زیبا»، «چهارشنبه‌سوری»، «دربارۀ الی»، «جدایی نادر از سیمین»، «گذشته»، «فروشنده» و «همه میدانند» آثاری هستند که در آن ها زن نقطۀ کانونی فیلم بهشمار میآید. در این پژوهش کوشیدهایم با روش تحلیل محتوای کیفی، و این رویکرد که فرهادی با بازنمایی زندگی زنان به اهمیتبخشی او توجه کرده، به بررسی این فیلمها بپردازیم. بررسی کدها، مقولات و مفاهیم نشان می‌‌دهد که اگرچه تعداد و اهمیت کاراکترهای زن و نیز سپردن نقش‌های کلیدی بدان ها با گذشت زمان روبهفزونی بوده، در عین حال زنان با کنشهای منفعلانه، نقش‌های شغلی جنسیتزده و عدم حضور در عرصۀ عمومی، بهشکلی وابسته به همسر از نظر مالی، بحرانزا، مستأصل، ناتوان و بیکفایت نمایش داده میشوند. بهنظر می‌‌رسد جهت اهمیتبخشی به زن، تمرکز بر موضوع زن کافی نیست و باید به لایههای پنهان روایتها که حاکی از ذهنیت و تصورات قالبی مردانه است، نیز توجه کرد.
مقاله پژوهشی
زهرا حیدری دارانی؛ زهرا مجیدی‌فر؛ احد رضایان
چکیده
چکیدهتحقق هر آینده مطلوبی در ایران، در گرو مشارکت زنان به‌مثابۀ نیمی از کنش‌گران این آینده است. بررسی میزان احساس تعلق خاطر زنان به آینده و تلاش برای افزایش این احساس، گامی در جهت تقویت امید اجتماعی در جامعه است. آینده‌پژوهی دانش شناخت و ساخت چنین آینده‌ای است. یکی از رویکردهای آینده‌پژوهانه استخراج و تحلیل تصاویر آینده است. این ...
بیشتر
چکیدهتحقق هر آینده مطلوبی در ایران، در گرو مشارکت زنان به‌مثابۀ نیمی از کنش‌گران این آینده است. بررسی میزان احساس تعلق خاطر زنان به آینده و تلاش برای افزایش این احساس، گامی در جهت تقویت امید اجتماعی در جامعه است. آینده‌پژوهی دانش شناخت و ساخت چنین آینده‌ای است. یکی از رویکردهای آینده‌پژوهانه استخراج و تحلیل تصاویر آینده است. این پژوهش با روش تحلیل مضمون به استخراج و تحلیل تصاویر ذهنی زنان متولد دهۀ شصت از آینده انجام شده و طی چهار مرحله کدگذاری روی دادههای حاصل از 15مصاحبة نیمه‌ساختاریافته از زنان دانشگاهی در شهر اصفهان، شش مضمون فراگیر به‌دست‌آمده است. این مضامین که بلوک‌های سازندة تصاویر آیندۀ ذهن این زنان هستند، عبارت‌اند از: «در انتظار بهترین آینده»، «آینده جنسیتی»، «عصر انسان»، «دولت من»، «آینده‌ای که نمی‌خواهمش» و «بی‌آیندگی اجتماعی». بنابر نتایج این پژوهش، تحقق هر آینده‌ای در گرو ایجاد بستر نقد فراگیر وضع موجود، گسترش شکل جدیدی از مشارکت زنان در خلق آینده به‌منظور ایجاد حسّ تعلق به این آینده است، توصیۀ راهبردی این پژوهش «اثرپذیری» سیاست‌ها و سیاست‌گذاران از این تصاویر و «اثرگذاری» سیاست‌های آینده بر روی این مضامین است تا منجر به خلق آینده‌ای پایدار شود.
مقاله پژوهشی
فهیمه ملکی مارشک؛ ابوالقاسم قوام؛ هما زنجانی زاده
چکیده
چکیدههویت، تصویری ذهنی جهت شناخت است و می‌‌توان آن را در ویژگی‌‌هایی که به هر فرد تشخّص می‌‌دهند، یافت. بررسی هویت زنان موضوع کنکاش پژوهشگران مختلفی بوده است. شاهنامۀ فردوسی از این رو که دربردارندۀ بخش عمده‌ای از میراث فرهنگی و اجتماعی ایرانیان است، منبع مناسبی برای بررسی هویت زنان است. متن پژوهش شاهنامۀ فردوسی تصحیح جلال خالقی ...
بیشتر
چکیدههویت، تصویری ذهنی جهت شناخت است و می‌‌توان آن را در ویژگی‌‌هایی که به هر فرد تشخّص می‌‌دهند، یافت. بررسی هویت زنان موضوع کنکاش پژوهشگران مختلفی بوده است. شاهنامۀ فردوسی از این رو که دربردارندۀ بخش عمده‌ای از میراث فرهنگی و اجتماعی ایرانیان است، منبع مناسبی برای بررسی هویت زنان است. متن پژوهش شاهنامۀ فردوسی تصحیح جلال خالقی مطلق است. روش تحقیق، کیفی و فنّ مورد استفاده، تحلیل محتوا و چارچوب تحقیق، مدل مفهومی است. از دو مفهوم بنیادی «من» و «منِ اجتماعی» برای تحلیل کنشهای زنان در شاهنامه استفاده شده است. این پژوهش نشان می‌‌دهد که هویت‌یابی زنان در شاهنامه، نتیجۀ برتری «من» در خودشان است. در کنشهای تمام شخصیت‌‌های مورد مطالعه جز سیندخت، من از منِ اجتماعی آشکارتر است. آنجا که بحث انتخاب یا تصمیم‌گیری است، کنش‌‌هایی از زنان سرمی‌‌زند که چه‌بسا در همان لحظه از تفاوت آن آگاه نیستند و وقتی خلاف هنجارها و انتظارات جامعه رفتار می‌‌کنند، «من» آشکار میشود. بروز همین کنشهای متفاوت و هنجارشکنی‌‌هاست که باعث تشخص و فردیت آنان میشود. جسارت در عشق، شجاعت، جنگاوری، خردمندی و سیاست از ویژگی‌‌های هویت‌بخشِ زنان در بخش پهلوانی شاهنامۀ فردوسی به‌شمارمی‌رود.
مقاله پژوهشی
الهه ایمانی؛ افسانه قانی
چکیده
چکیدهدر عصر حاضر توجه به هویت و فرهنگ هر ملت از جایگاه خاصی برخوردار است و پوشاک یکی از مهم‌ترین شاخصه‌‌های هویتی هر جامعه‌‌ای محسوب میشود که به‌طور مداوم در حال تغییر است. این دگرگونی سبک بیش از همه در لباس بانوان رخ می‌‌دهد. بسیاری اوقات در ایران نیز طراحی لباس بانوان تحت تأثیر مد جهانی و به عبارتی، فرهنگ غرب قرار گرفته است؛ ...
بیشتر
چکیدهدر عصر حاضر توجه به هویت و فرهنگ هر ملت از جایگاه خاصی برخوردار است و پوشاک یکی از مهم‌ترین شاخصه‌‌های هویتی هر جامعه‌‌ای محسوب میشود که به‌طور مداوم در حال تغییر است. این دگرگونی سبک بیش از همه در لباس بانوان رخ می‌‌دهد. بسیاری اوقات در ایران نیز طراحی لباس بانوان تحت تأثیر مد جهانی و به عبارتی، فرهنگ غرب قرار گرفته است؛ بنابراین پژوهش حاضر با هدف احیاء ارزش‌‌های هویتی، قومی و ایجاد خلاقیّت در بخشی از پوشاک اجتماع بانوان، یعنی مانتوی مجلسی، انجام شد.. بدین منظور قابلیت‌‌های نقوش قالیهای لچک‌ترنج و شبه‌ناظم قشقایی که از طرح‌های اصیل این قوم است، در طراحی مانتوهای بانوان مورد بررسی قرار گرفت. پرسش‌های پژوهش چنین بود که با چه روش علمی می‌‌توان از طرح‌‌ها و نقشمایه‌‌های قالیهای قشقایی در طراحی لباس بهره جست؟ و چه راهکارهایی برای کاربردی کردن نقوش و ساختار بخشی از قالیهای قشقایی در پوشاک اجتماعی بانوان ایرانی وجود دارد؟ این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی با اتکا به منابع کتابخانه‌‌ای صورت پذیرفت و با روش الگوی خلاقیّت اسکمپر که بر هفت تکنیک اساسی جانشینی، ترکیب، اقتباس، تقویت، کاربرد دیگر، حذف و وارونه کردن استوار است، انجام شد. درنهایت نتایج نشان داد: نقوش قالیهای قشقایی قابلیّت این را دارند تا هم در طراحی و هم در اجرا براساس الگوی اسکمپر با تکنیک‌‌های مختلف دوخته و یا تزیین شوند. در بخش طراحی مانتوها راهکارهای به‌دست‌آمده این بود که نقوش به‌صورت تک‌نقش و بخشی از ساختار قالی، چه در طراحی و چه در دوخت و اجرا، می‌توانند به‌کاربرده شوند.
مقاله پژوهشی
اکرم ارجح؛ شهرام پازوکی؛ طاهره حاج ابراهیمی
چکیده
چکیدهسده‌‌های چهارم تا هشتم هجری دورانی که تصوف و مراکز وابسته به آن در تمام سرزمین‌‌های جهان اسلام گسترش یافته بود، بستر مناسبی برای رشد و کنشگری زنان در این زمینه فراهم آمد. در این دوران، تجربۀ زیستۀ زنان در طریق سیر و سلوک عرفانی، نقش کلیشه‌‌ای آنان را که تنها در قالب مادر، همسر، فرزندآور و موجودی وابسته به مرد، بازنمایی شده ...
بیشتر
چکیدهسده‌‌های چهارم تا هشتم هجری دورانی که تصوف و مراکز وابسته به آن در تمام سرزمین‌‌های جهان اسلام گسترش یافته بود، بستر مناسبی برای رشد و کنشگری زنان در این زمینه فراهم آمد. در این دوران، تجربۀ زیستۀ زنان در طریق سیر و سلوک عرفانی، نقش کلیشه‌‌ای آنان را که تنها در قالب مادر، همسر، فرزندآور و موجودی وابسته به مرد، بازنمایی شده بود؛ دگرگون ساخت. در این سده‌‌ها، زنان صوفی مجلس درس داشتند و سالک می‌‌پروردند، و برخلاف انتظار خانقاهداری می‌‌کردند و برداشت مردانه پنداشتن این طریق را به چالش می‌کشیدند. تمرکزاصلی این مقاله بر شناخت مکان‌‌های عبادت و زهد ورزی و خانقاه‌‌ها و کانون‌‌های زنانِ اهل تصوف، به روش توصیفی-تحلیلی، است. براساس دادههای موجود زنان پیش از شکل‌‌گیری خانقاه‌‌ها، بیشتر در خانه‌‌ها سیر و سلوک می‌‌کردند و در دورۀ شکل‌‌گیری طریقت‌‌ها، در مجالس و برخی خانقاه‌‌های اهل تصوف، آموزش می‌‌دیدند و از سدۀ پنجم به بعد شهرهای مکّه و قدس به سبب فضای زیارتی و مجاور شدن زائران و صوفیان، کانونِ گونه‌‌ای خانقاه زنان بود که جنبۀ نگهداری و دستگیری از زنان نیازمند را نیز داشت. به نظر می‌‌رسد این خانقاه‌‌ها زمینه ساز کانون‌‌های دیگری به نام رباط در شرق سرزمین‌‌های اسلامی مانند دمشق، قاهره و حلب و حتی آناتولی بوده باشد. در طریقت‌‌هایِ تسامح‌‌مدار ـ مانند مولویه و بکتاشیه ـ نیز زنان افزون بر حضور در مجالس آموزشیِ اهلِ تصوف، خانقاهداری می‌‌کردند. به این ترتیب زنان با مدیریت خانقاه‌‌ها و آموزش تعالیم صوفیانه و عرفانی به مرتبه‌‌ای از استقلال و رهبری جمعی و مرشدیت دست یافتند.
مقاله پژوهشی
صدیقه پورمختار؛ محسن مراثی
چکیده
چکیدهفمینیسم پست‌‌مدرن با گسترش تفاوت‌‌های زنانگی و مردانگی قائل به زبان زنانه است که آن را یک عامل متمایزکننده بین آثار هنری و ادبی زنان و مردان می‌‌داند و ویژگی‌‌هایی چون استفاده از نمادهای چندلایه و پیچیده، استفادۀ خاص از تن در آثار و وارونه ساختن ارزش‌‌های زیبایی‌شناختی را برای آن برمی‌‌شمارند. در مقابل این دیدگاه‌‌ها، ...
بیشتر
چکیدهفمینیسم پست‌‌مدرن با گسترش تفاوت‌‌های زنانگی و مردانگی قائل به زبان زنانه است که آن را یک عامل متمایزکننده بین آثار هنری و ادبی زنان و مردان می‌‌داند و ویژگی‌‌هایی چون استفاده از نمادهای چندلایه و پیچیده، استفادۀ خاص از تن در آثار و وارونه ساختن ارزش‌‌های زیبایی‌شناختی را برای آن برمی‌‌شمارند. در مقابل این دیدگاه‌‌ها، افرادی چون لیندا ناکلین مخالف شکل‌‌گیری چنین زبانی در آثار زنان هنرمند هستند. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیل محتوا و با رویکرد تطبیقی در رابطه با شکل‌‌گیری زبان زنانه، به بررسی آثار هنرمندان معاصر زن عرب پرداخته و بهدنبال پاسخِ این پرسش است که آیا زبان زنانه در آثار هنرمندان زن معاصر عرب شکل گرفته است؟ براین اساس، در کنار بررسی آثار زن عرب، آثار مردان عرب معاصر هم بررسی شده تا دستیابی به پاسخ پرسش با دقت بیشتری انجام گیرد. نمونههای مطالعه با موضوع جنگ انتخاب شدهاند. از نتایج این پژوهش می‌‌توان به عدم شکل‌‌گیری زبان زنانه در این آثار و شباهت آنان با آثار هنرمندان مرد اشاره کرد.
