مقاله پژوهشی
ادبیات
سمیه نصرتی؛ هادی نظری منظم؛ کبری روشنفکر
چکیده
تحلیل رابطه‌مندی میان "زبان و جنسیّت" از مباحث بسیار مهم مطالعات زبان‌شناسی در دهه‌های اخیر بوده که دامنه‌ی آن به قلمرو ادبیات نیز کشیده شده است. در این میان، یکی از نظریه‌های نوین و پرکاربرد در حوزه‌ی مطالعات زبان‌شناسی و جنسیّت، تئوری DSL از رابین لیکاف، زبان‌شناس برجسته آمریکایی می‌باشد که الگویی مناسب برای بررسی آثار ادبی ...
بیشتر
تحلیل رابطه‌مندی میان "زبان و جنسیّت" از مباحث بسیار مهم مطالعات زبان‌شناسی در دهه‌های اخیر بوده که دامنه‌ی آن به قلمرو ادبیات نیز کشیده شده است. در این میان، یکی از نظریه‌های نوین و پرکاربرد در حوزه‌ی مطالعات زبان‌شناسی و جنسیّت، تئوری DSL از رابین لیکاف، زبان‌شناس برجسته آمریکایی می‌باشد که الگویی مناسب برای بررسی آثار ادبی از حیث جامعه‌شناسی زبان است. وی در این تئوری معتقد است که سبک گفتار زنان و مردان، حتّی در پوشیده‌ترین حالات، از تمایزات خاص خود برخوردار است و می‌توان آن را بر اساس شاخصِ جنسیتی زبان، به دوشاخه فکری و زبانی متمایز تقسیم کرد. پژوهش حاضر که به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است، از نظریه لیکاف، به منظور تحلیل کارکرد زبان در شعر مرام المصری، شاعر مطرح سوری بهره برده‌است. علت این بررسی ازآن‌روست که در چند اثر پژوهشی که به‌صورت مختصر و ضمنی از آثار مرام المصری انجام شده است، مولّفه‌ی زبان و کارکردهای جنسیتی آن در اشعار او مورد ارزیابی قرار نگرفته است. یافته‌های این پژوهش حاکی از آن است که گرایش به ساده‌نویسی و استفاده از زبان، واژگان و اصطلاحاتی که بازنمود جنسیتی دارند و همچنین کاربرد وسیع واژگان حسی و استفاده کم از واژگان غیرحسّی از مهمترین ویژگی‌های جنسیتی زبان در اشعار مرام المصری بوده است.
مقاله پژوهشی
تاریخی
محمدجواد نجفی؛ یحیی بوذری نژاد
چکیده
تاریخ اجتماعی زنان در صدر اسلام نوسانات مختلفی داشته است. تحلیل این نوسانات بیانگر دو دیدگاه مدیریتی درخصوص جایگاه زن در جامعه است. اول نگاه دولت نبوی که برگرفته از دستورهای الهی است و دیگری نگاه دولت خلفای ثلاثه که تلفیقی از سلایق خلفا و تفسیر آنان از آیات و احادیث و عملکرد دولت پیامبر (ص) است و از نتایج آن می‌توان تعدیل جایگاه زنان ...
بیشتر
تاریخ اجتماعی زنان در صدر اسلام نوسانات مختلفی داشته است. تحلیل این نوسانات بیانگر دو دیدگاه مدیریتی درخصوص جایگاه زن در جامعه است. اول نگاه دولت نبوی که برگرفته از دستورهای الهی است و دیگری نگاه دولت خلفای ثلاثه که تلفیقی از سلایق خلفا و تفسیر آنان از آیات و احادیث و عملکرد دولت پیامبر (ص) است و از نتایج آن می‌توان تعدیل جایگاه زنان در دولت‌های خلفای ثلاثه نسبت به دولت نبوی را نام برد. حضرت علی (ع) در دولت خود براساس مستندات تاریخی به روش خلفا عمل نکرد، بلکه تلاش وی برای بازگرداندن جایگاه زنان در اجتماع به عصر اعتلای دوران دولت نبوی و اجرای سیرۀ پیامبر (ص) بود. به این ترتیب جایگاه اجتماعی زنان در دولت علوی (ع) مسئلۀ اصلی مقالۀ حاضر است. هدف پژوهش مشخص‌کردن میزان اهتمام حضرت علی(ع) به جایگاه اجتماعی زنان و از نتایج آن کیفیت همراهی زنان در این مقوله است. در این راستا سؤال پژوهش به این صورت طرح شده که جایگاه اجتماعی زنان در دولت علوی چگونه بوده است. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی-تحلیلی و شیوۀ گردآوری داده‌ها کتابخانه‌ای و اسنادی است. یافته‌های پژوهش بیانگر آن است که حضرت علی (ع) با اقداماتی برای زنان نظیر مبارزه با فرهنگ خشونت رفتاری، توجه به جایگاه شعر و هنر، اهتمام به علم‌آموزی و ساخت معنوی، حمایت از کار و فعالیت اقتصادی در جامعه و برجسته‌سازی ارزش زن در ساختار خانواده، به دنبال رشد و ارتقای جایگاه اجتماعی زنان بوده است.
مقاله پژوهشی
هنر
مینا محمدی وکیل؛ نیلوفر شفیعی
چکیده
یکی از شاخصه‌های عمدۀ شناختی انسان، خصوصاً در عصر مدرن و پس از آن، هویت جنسیتی است که از طریق آن مرز میان خود و دیگری قابل‌ادراک می‌شود و قلمرو تعریف و تحدید ماهوی شخص معین می‌شود. بازتاب این مسئله در آثار هنرمندان معاصر، به‌ویژه هنرمندان زن مسلمان، به‌عنوان یک دغدغه‌ای جدی قابل مطالعه و تحلیل است. پژوهش حاضر با مبنا قراردادن آثار ...
بیشتر
یکی از شاخصه‌های عمدۀ شناختی انسان، خصوصاً در عصر مدرن و پس از آن، هویت جنسیتی است که از طریق آن مرز میان خود و دیگری قابل‌ادراک می‌شود و قلمرو تعریف و تحدید ماهوی شخص معین می‌شود. بازتاب این مسئله در آثار هنرمندان معاصر، به‌ویژه هنرمندان زن مسلمان، به‌عنوان یک دغدغه‌ای جدی قابل مطالعه و تحلیل است. پژوهش حاضر با مبنا قراردادن آثار سه هنرمند زن معاصر در جهان اسلام، مونا حاتوم (هنرمند فلسطینی‌تبار، متولد 1952)، للا السعیدی (هنرمند مراکشی، متولد 1956) و بشری المتوکل (هنرمند یمنی، متولد 1969)، درصدد پاسخ به این پرسش است که کدام عوامل موجب بازتاب هویت جنسیتی در آثار این سه هنرمند شده و هرکدام، چگونه آن را در آثار خود انعکاس داده‌اند. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است و گردآوری اطلاعات از طریق اسناد کتابخانه‌ای صورت گرفته است. شیوۀ تجزیه و تحلیل کیفی است و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات گردآوری‌شده، از روش استقرایی استفاده شده است. نتایج حاکی از آن است که هویت جنسیتی زنان، وضعیت افراط‌گرایی‌های مذهبی در کنار هویت‌های قومی و دلالت‌های زبانی، محور اصلی آثار مورد مطالعه را تشکیل می‌دهند. سیالیت هویت و نمایش روابط خلاقانه و دگرگون‌شدۀ زنان، گاه در قیاس با مردان و گاه به‌صورت مستقل، نمودی از دغدغه‌های هویت جنسیتی نزد این هنرمندان است و آنان از طریق عکاسی، ویدیو و بهره‌گیری از عنصر نوشتار، این عوامل را در آثار خود انعکاس داده‌اند.
مقاله پژوهشی
ادبیات
حمیده دهقانی؛ آرمان حیدری؛ رضا رضایی
چکیده
هرچند مطالعات زیادی دربارۀ زنان انجام گرفته، تحلیل کمیت و کیفیت مناسبات و تعاملات زنان در بسترهای گوناگون همچنان ناشناخته و در هاله‌ای از ابهام مانده است. یکی از مهمترین زمینه‌های شناخت چنین تعاملاتی، پهنۀ گستردۀ رمان‌ها است. هدف مطالعۀ حاضر، تحلیل نحوۀ بازنمایی تعاملات و مناسبات زنان در رمان‌های سه‌گانۀ محمد حجازی مربوط به ...
بیشتر
هرچند مطالعات زیادی دربارۀ زنان انجام گرفته، تحلیل کمیت و کیفیت مناسبات و تعاملات زنان در بسترهای گوناگون همچنان ناشناخته و در هاله‌ای از ابهام مانده است. یکی از مهمترین زمینه‌های شناخت چنین تعاملاتی، پهنۀ گستردۀ رمان‌ها است. هدف مطالعۀ حاضر، تحلیل نحوۀ بازنمایی تعاملات و مناسبات زنان در رمان‌های سه‌گانۀ محمد حجازی مربوط به دورۀ پهلوی اول است. روش پژوهش، تحلیل گفتمان انتقادی با رویکرد نشانه‌شناسی اجتماعی کرس و ون‌لیون است. واحد تحلیل جمله و کانون تحلیل، مضامین مرتبط با انواع تعاملات زنان در رمان‌های مذکور است. یافته‌ها در سه بعد فرانقش بازنمودی، تعاملی و ترکیبی گزارش شده است. در کل می‌توان گفت انواع بازنمایی‌های زنان بیانگر رابطه‌ای تخاصمی بین دال‌های سه‌گانۀ دین، سنت و مدرنیته است. به تعبیری، هردو گفتمان سنتی و مدرنیته به موازات هم شکل‌دهندۀ هویت و تعاملات زنان هستند. زنان در دسته‌بندی‌های ضعیف- قوی، فعال- منفعل و فرادست- فرودست بازنمایی شده‌اند و روابط درون‌جنسیتی و بین‌جنسیتی متفاوتی را تجربه می‌کنند. نتیجه‌گیری کلی تحقیق این است که زنان داستان‌های حجازی ابژه‌های صرف و منفعل نیستند، بلکه بسته به جایگاهشان متفاوت عمل نموده و تاکتیک‌هایی را برای مقابله با جو اجتماعی مردسالارانۀ فراگیر اجرا می‌کنند؛ بنابراین همۀ زنان الگوهای کنشی و تعاملاتی مشابهی ندارند و انواع کارویژه‌ها و تعاملات آنان را نمی‌توان ذیل یک الگوی ارتباطی کلی و فراگیر ساده‌سازی کرد.
مقاله پژوهشی
ارتباطات
مریم عباچی؛ آیلین دائمی؛ سید علی میر ابراهیمی
چکیده
سینما به‌مثابۀ عنصری فرهنگی و به‌عنوان یکی از عرصه‌های بازنمایی مسائل اجتماعی، نقش مؤثری در افزایش سطح آگاهی جامعه و در پی آن کاهش سوگیری شناختی در این قلمرو دارد. یکی از این بازنمایی‌ها، خشونت علیه زنان و در پی آن بزه‌دیدگی این قشر آسیب‌پذیر است. تحقیق حاضر با هدف بررسی جرم‌شناختی بازنمایی بزه‌دیدگی زنان در آثار سینمایی، به ...
بیشتر
سینما به‌مثابۀ عنصری فرهنگی و به‌عنوان یکی از عرصه‌های بازنمایی مسائل اجتماعی، نقش مؤثری در افزایش سطح آگاهی جامعه و در پی آن کاهش سوگیری شناختی در این قلمرو دارد. یکی از این بازنمایی‌ها، خشونت علیه زنان و در پی آن بزه‌دیدگی این قشر آسیب‌پذیر است. تحقیق حاضر با هدف بررسی جرم‌شناختی بازنمایی بزه‌دیدگی زنان در آثار سینمایی، به مطالعۀ موردی فیلم سینمایی رگ خواب به روش تحلیل محتوایی پرداخته است. یافته‌های تحقیق بیانگر این امر است که شخصیت اصلی فیلم، مینا، به‌عنوان بزه‌دیدۀ ایدئال ناشی از ساختارهای اجتماعی، با انتخاب سبک زندگی ریسک‌پذیر موجب شتاب‌دهندگی در بزه‌دیدگی خود شده و در یک جامعۀ سنتی و ایدئولوژیک و در نبود حمایت‌های اجتماعی و قانونی، بزه‌دیدگی مکرر و ثانویۀ او را به همراه داشته که بازنمایی گوشه‌ای از واقعیت است. همچنین واقعیت اجتماع در قلمرو بزه‌دیدگی زنان به‌مراتب جدی‌تر از بازنمایی آن در آثار سینمایی است و بی‌توجهی به این مقوله می‌تواند تأثیرات جبران‌ناپذیری بر پیکرۀ جامعه بر جای گذارد. به‌عنوان نتیجۀ این تحقیق، به ضرورت ساخت آثاری سینمایی بدون سانسورهای فرهنگی برای حساس‌سازی، آگاهی‌بخشی و ایمن‌سازی افراد و در راستای اثرگذاری بر سیاست‌گذاری‌ها و قانون‌گذاری‌های هدفمند و حمایتی، به‌ویژه در زمینۀ رفع تبعیض علیه زنان، و دسترسی همۀ زنان بزه‌دیده در هر شکل و قالبی به نظام عدالت کیفری در جهت اهداف جرم‌شناسی کاربردی و برای پیشگیری از خشونت علیه زنان در جامعه تأکید شده است.
مقاله پژوهشی
هنر
مهدخت کیائی؛ جمال الدین سهیلی
چکیده
متعاقب دگرگونی‌های فرهنگی میانۀ دورۀ قاجار، مرز عاملیت و اقتدار زنان و مردان جابه‌جا و فعالیت‌ها و فضاهای شهری دگرگون شد. هدف این پژوهش، بررسی دگرگونی اقتدار جنسیتی دورۀ قاجار بر فعالیت‌ها و فضاهای شهری ایران است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی، تفسیری-تاریخی و تحلیل سند به‌صورت اسنادی و کتابخانه‌ای است: وضعیت اقتدار و عاملیت زنان و ...
بیشتر
متعاقب دگرگونی‌های فرهنگی میانۀ دورۀ قاجار، مرز عاملیت و اقتدار زنان و مردان جابه‌جا و فعالیت‌ها و فضاهای شهری دگرگون شد. هدف این پژوهش، بررسی دگرگونی اقتدار جنسیتی دورۀ قاجار بر فعالیت‌ها و فضاهای شهری ایران است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی، تفسیری-تاریخی و تحلیل سند به‌صورت اسنادی و کتابخانه‌ای است: وضعیت اقتدار و عاملیت زنان و مردان قاجاری، از میان منابع معتبر شناسایی شده و فعالیت‌ها و فضاهای شهری بررسی و مشخص شد کدام‌یک براساس دگرگونی اقتدار جنسیتی سامان‌دهی شده‌اند. در این میان برخی اسناد تاریخی هم وجود داشت که برای دسترسی به حوادث تاریخی و فضاهای شهری قاجار، از تحلیل آنها استفاده شد. دارالخلافۀ تهران تمرکز این پژوهش است؛ چرا که روند دگرگونی‌های اقتدار جنسیتی سریع‌تر و وسیع‌تری داشته است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد به‌واسطۀ تحولات اجتماعی و فرهنگی عصر قاجار، شهرها که تا پیش از این دوره غالباً جنسیتی مردانه داشتند، دارای فعالیت‌ها و فضاهای زنانه نیز شدند. حال آنکه سلسلۀ قاجار تغییر نکرده بود. همچنین فعالیت‌های اجتماعی زودتر از فضاهای شهری، جنسیتی زنانه پیدا کردند. بدین جهت زنان ناگزیر به استفاده از خانه‌ها برای تحقق برخی فعالیت‌های خود بودند و اندرونی خانه از عرصۀ خصوصی به عرصۀ عمومی تبدیل شد. بررسی فضاهای شهری عصر ناصری در نقشۀ تهران 1270 شمسی نشان می‌دهد فعالیت‌ها و فضاهای بی‌سابقه نظیر خیابان‌های نوظهور، میدان‌های شهری جدید، مدارس دخترانه، مریض‌خانه، تکیۀ دولت، خیاط‌خانه، ایستگاه ماشین دودی، عکاس‌خانه و کافه در پایتخت احداث شدند که با امکان حضور زنان در آنجا، آنان اقتدار بیشتری در جامعه یافتند.
مقاله پژوهشی
هنر
ابوالفضل اقبالی
چکیده
جشنوارۀ بین‌المللی فیلم فجر مهمترین رویداد سالانۀ کشور در عرصۀ سینما به‌شمار می‌رود. در چهل‌وسومین دورۀ جشنوارۀ بین‌المللی فیلم فجر، 33 فیلم در بخش سودای سیمرغ روایت خود را از زیست‌جهان جامعۀ ایرانی و به‌ویژه موضوع زنان و خانواده ارائه کردند و در معرض ارزیابی و قضاوت مخاطب قرار دادند. پژوهش حاضر با هدف تحلیل این روایت‌ها در ...
بیشتر
جشنوارۀ بین‌المللی فیلم فجر مهمترین رویداد سالانۀ کشور در عرصۀ سینما به‌شمار می‌رود. در چهل‌وسومین دورۀ جشنوارۀ بین‌المللی فیلم فجر، 33 فیلم در بخش سودای سیمرغ روایت خود را از زیست‌جهان جامعۀ ایرانی و به‌ویژه موضوع زنان و خانواده ارائه کردند و در معرض ارزیابی و قضاوت مخاطب قرار دادند. پژوهش حاضر با هدف تحلیل این روایت‌ها در حوزۀ خانواده و جنسیت صورت گرفته است. روش پژوهش کیفی و از نوع تحلیل مضمون است. از آنجا که مسئلۀ پژوهش فهم و تحلیل موضع و رویکرد فیلمها به مقولهها و سنجهها است، ابتدا تمامی شاخصها به‌صورت مقولههای مثبت و مبتنی بر گفتمان انقلاب اسلامی ارائه و سپس همگرایی یا واگرایی فیلمها نسبت به شاخصها توسط بیست پژوهشگر حوزههای علوم اجتماعی، رسانه، مطالعات زنان و خانواده ارزیابی می‌شود. در یک ارزیابی کلاننگر و اجمالی می‌توان گفت آثار سینمایی این دوره از جشنوارۀ فیلم فجر موضع نسبتاً همگرا با رویکرد انقلاب اسلامی به موضوع جنسیت و خانواده اتخاذ کردهاند. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که در بیشتر شاخصهای چهاردهگانۀ ناظر به موضوع مورد مطالعه، سهم آثار و فیلمهای همگرا نسبتاً بیشتر از آثار واگرا است.
)
