زن در فرهنگ و هنر

مقاله پژوهشی روانشناسی

بررسی و تحلیل کهن‌الگوی مادر مثالی در اشعار سیمین بهبهانی

قدرت الله علیرضایی؛ غلامرضا سالمیان؛ فاطمه کلاهچیان

دوره 17، شماره 1 ، فروردین 1404، صفحه 1-20

https://doi.org/10.22059/jwica.2023.355210.1893

چکیده

یونگ، روان‌پزشک سوئیسی، در روان‌شناسی تحلیلی خود کهن‌الگوهای بسیاری را مطرح کرده ‌است که می‌توانند معیارها و ملاک‌های مفیدی در سنجش، بررسی و تحلیل آثار ادبی در نقد روان‌شناختی باشند. تمرکز یونگ بر روی کهن‌الگوها بوده‌ است. یکی از مهم‌ترین و حیاتی‌ترین این کهن‌الگوها، کهن‌الگوی «مادر مثالی» است که تصویری ذهنی و جهان‌شمول ... بیشتر یونگ، روان‌پزشک سوئیسی، در روان‌شناسی تحلیلی خود کهن‌الگوهای بسیاری را مطرح کرده ‌است که می‌توانند معیارها و ملاک‌های مفیدی در سنجش، بررسی و تحلیل آثار ادبی در نقد روان‌شناختی باشند. تمرکز یونگ بر روی کهن‌الگوها بوده‌ است. یکی از مهم‌ترین و حیاتی‌ترین این کهن‌الگوها، کهن‌الگوی «مادر مثالی» است که تصویری ذهنی و جهان‌شمول در شخصیت و فردیّت بشر است و به دو صورت مثبت و منفی جلوه می‌کند. سیمین بهبهانی از جمله شاعران معاصر ادبیات فارسی است که نمودهای مادر مثالی در اشعار او بازتاب داشته‌است. پژوهش حاضر که به روش تحلیلی-توصیفی و مبتنی بر جزئیات مد نظر یونگ انجام گرفته ‌است، به دنبال کشف نمودهای کهن‌الگویی مادر مثالی در مفاهیم و سازه‌های شعری سیمین بهبهانی و شناسایی نمودهای مثبت و منفی آن با نگرش نقد اسطوره‌ای-روان‌شناختی است. نتایج پژوهش نشان از بازتاب 60 درصدی نمود مثبت و 40 درصدی نمود منفی مادر مثالی در شعر سیمین بهبهانی دارد؛ به‌گونه‌ای که در شکل مثبت به ‌ترتیب بسامد، همذات‌پنداری با گیاهان، مادر زمینی، زایش و پرورش، شوق و شفقت، فصل بهار، آفتاب و وطن بیشترین نمود را دارند و در بعد منفی بیشترین بسامد مربوط به فصل‌های منفی (تابستان، پاییز و زمستان)، مرگ‌اندیشی، شب، مرداب، زمین سترون و شهر است.

مقاله پژوهشی هنر

شمایل‌شناسی جایگاه زن در نگارۀ اخراج آدم و حوا از بهشت در فالنامۀ طهماسبی (962-967 ق) با آرای اروین پانوفسکی (1892-1968 م)

الهه پنجه باشی؛ مطهره سیفی

دوره 17، شماره 1 ، فروردین 1404، صفحه 21-38

https://doi.org/10.22059/jwica.2023.364193.1960

چکیده

شاه طهماسب صفوی در نیمۀ دوم حکومتش راه افراطی‌گری را در پیش گرفت و زنان را خانه‌نشین کرد. فالنامۀ طهماسبی (962-967 ق) به سفارش شاه طهماسب نگارش شد. اروین پانوفسکی (1968-1892 م) از پژوهشگران تاریخ هنر است که رویکرد شمایل‌شناسی را روشمند کرد. او سه سطح معنایی برای خوانش اثر هنری قائل شد که در آن، محقق به دنبال ارزش‌های نمادین یک جامعه است که هنرمند ... بیشتر شاه طهماسب صفوی در نیمۀ دوم حکومتش راه افراطی‌گری را در پیش گرفت و زنان را خانه‌نشین کرد. فالنامۀ طهماسبی (962-967 ق) به سفارش شاه طهماسب نگارش شد. اروین پانوفسکی (1968-1892 م) از پژوهشگران تاریخ هنر است که رویکرد شمایل‌شناسی را روشمند کرد. او سه سطح معنایی برای خوانش اثر هنری قائل شد که در آن، محقق به دنبال ارزش‌های نمادین یک جامعه است که هنرمند ناخودآگاه در اثرش بازتاب می‌دهد. این پژوهش در پی پاسخ به این سؤال است که با توجه به آرای پانوفسکی چه باور نهادینه‌شده‌ای دربارۀ زن در نگارۀ اخراج آدم و حوا از بهشت در فالنامۀ طهماسبی بازتاب یافته است. هدف پژوهش، ریشه‌یابی باورهای دورۀ شاه طهماسب دربارۀ جایگاه زن و بازتاب آن در این نگاره در فالنامۀ طهماسبی است. پژوهش به شیوۀ کیفی و تطبیقی-تحلیلی انجام می‌گیرد و هدف آن بنیادی است. روش جمع‌آوری مطالب کتابخانه‌ای است و با رویکرد شمایل‌شناسانه صورت گرفته است. نمونۀ آماری، نگارۀ اخراج آدم و حوا از بهشت در فالنامۀ طهماسبی است. مطابق نتایج، نگاره متأثر از قرآن است، اما عناصری در آن (حالت سرزنشگر آدم نسبت به حوا، طاووس، مار-اژدها) هستند که در قرآن نیامده است. پس نگارگر از متون دیگری الهام گرفته است که برگرفته از منابع باستانی‌اند. ریشۀ محدودیت‌های زنان در این دوره را می‌توان باورهای افراطی دانست که از استحاله‌های کهنی مانند جنگ دو جنسیت نرینه و مادینه، انجام گناه نخستین توسط حوا و سرزنش جنس زن می‌آید؛ بنابراین نگاره به‌منزلۀ سندی است که بازتاب‌دهندۀ این باورها دربارۀ زن در جامعۀ مردسالار عصر شاه طهماسب است.

مقاله پژوهشی جامعه شناسی

ساختار جنسیت و مردانگی در ادبیات شفاهی

سمیه عرب خراسانی؛ طاهره ملکی

دوره 17، شماره 1 ، فروردین 1404، صفحه 39-56

https://doi.org/10.22059/jwica.2023.356152.1900

چکیده

در راستای شناخت مؤلفه‌های مردانگی مرد ایرانی و به‌عنوان حوزه‌ای از مطالعات مردان، می‌توان به فرهنگ شفاهی و مثل‌ها پرداخت. مطالعات مردان یکی از حوزه‌های نوظهور مطالعات جامعه‌شناسی و جنسیت است که در جهت شناخت بیشتر مردان و بررسی رفتار، انتظارات، انتسابات و هویت ذاتی مردانه گام مؤثری برداشته است. بررسی مثل‌ها از آن جهت اهمیت دارد ... بیشتر در راستای شناخت مؤلفه‌های مردانگی مرد ایرانی و به‌عنوان حوزه‌ای از مطالعات مردان، می‌توان به فرهنگ شفاهی و مثل‌ها پرداخت. مطالعات مردان یکی از حوزه‌های نوظهور مطالعات جامعه‌شناسی و جنسیت است که در جهت شناخت بیشتر مردان و بررسی رفتار، انتظارات، انتسابات و هویت ذاتی مردانه گام مؤثری برداشته است. بررسی مثل‌ها از آن جهت اهمیت دارد که پل ارتباطی میان محقق و فرهنگ عامه و شناخت هرچه بیشتر عقاید اعضای یک جامعه است. این پژوهش به شیوۀ کیفی و با استفاده از روش تحلیل محتوا انجام شده است. در این پژوهش 803 مثل با کلیدواژه‌های مرد، شوهر، برادر، دایی، عمو، پدر، پسر و داماد انتخاب و بررسی شدند. تحلیل محتوای مثل‌ها به تعداد هفتادوهشت زیرمؤلفه از ده مؤلفۀ کلی منجر شد و در نهایت با محوریت مؤلفۀ کلی «مردانگی به‌مثابۀ امر متناقض» به سرانجام رسید. امر متناقض مردانگی خصوصیاتی دارد که از جملۀ آن می‌توان به آغاز آن از وضعیتی غیرروشن اشاره کرد. ناروشنی و ابهام مردانگی به آن معناست که مشخص نیست از چه زمانی مردان به این صفات متصف شده‌اند و آیا زمانی بوده است که مردان رفتار مردانگی متفاوتی با زنان داشته باشند. وجه دوم مردانگی به‌عنوان امر متناقض تقابل و تخالف با زنان است. این مهم از آن جهت محل بررسی است که به چه دلیل و در چه فرایندی متفاوت‌بودن به معنای دوری حداکثری فهم است و درنهایت آنچه تفاوت فهم شده به تقابل تبدیل شده و برای آن شواهد متعددی نیز ارائه شده است.

مقاله پژوهشی هنر

عوامل مؤثر بر انتخاب لباس اجتماع زنان با رویکرد مدیریت بدن فوکو و گیدنز (مطالعۀ موردی: زنان 20 تا 30 ساله در شهر تهران)

مریم مونسی سرخه

دوره 17، شماره 1 ، فروردین 1404، صفحه 57-75

https://doi.org/10.22059/jwica.2023.363645.1950

چکیده

مدیریت بدن و رابطۀ آن با قلمروهای اجتماعی و فرهنگی (جامعه‌شناسی بدن)، انسان را عاملی جسم‌مند تعریف می‌کند. به عبارتی بودن در جهان و آگاهی انسان توسط بدن معین می‌شود. لباس یک تمهید دلالت‌گرایانه و متأثر از رخدادهای اجتماعی است که روی بدن قرار می‌گیرد. با اجتماعی‌شدن انسان، بدن او به‌عنوان ابزاری برای کنترل اجتماعی تعریف می‌شود ... بیشتر مدیریت بدن و رابطۀ آن با قلمروهای اجتماعی و فرهنگی (جامعه‌شناسی بدن)، انسان را عاملی جسم‌مند تعریف می‌کند. به عبارتی بودن در جهان و آگاهی انسان توسط بدن معین می‌شود. لباس یک تمهید دلالت‌گرایانه و متأثر از رخدادهای اجتماعی است که روی بدن قرار می‌گیرد. با اجتماعی‌شدن انسان، بدن او به‌عنوان ابزاری برای کنترل اجتماعی تعریف می‌شود و برخی کردارهای بدنی اهمیت می‌یابند. مدیریت بدن فرد به معنای نظارت و دستکاری مستمر ویژگی‌های ظاهری، رابطۀ مستقیمی با انتخاب نوع لباس دارد. سؤال پژوهش این است که عوامل مؤثر بر انتخاب انواع لباس اجتماع زنان، با رویکرد مدیریت بدن فوکو و گیدنز چیست. هدف پژوهش، شناخت عوامل انتخاب لباس اجتماع زنان برای نمایش اندام مطابق با رویکرد مدیریت بدن است. روش پژوهش تحلیلی، همبستگی و پیمایشی و شیوۀ جمع‌آوری اطلاعات، کتابخانه‌ای و میدانی است. جامعۀ آماری شامل زنان 20 تا 30 ساله در شهر تهران و تعداد نمونه 384 نفر است. داده‌ها با پرسشنامۀ محقق‌ساخته به روش تصادفی ساده جمع‌آوری شدند. یافته‌ها نشان داد مدیریت بدن در ساختارهای اجتماعی متغیر است. گاهی انتخاب لباس اجتماع برای متناسب‌سازی با تفکر سایرین در جامعه و ابزار قدرت است و گاهی برای دستیابی به پذیرش‌های مثبت و همسو با فعالیت‌های اجتماعی است

مقاله پژوهشی هنر

نسبت تیپ هنری به گروش پوشاک و بررسی عوامل تأثیرگذار در آن (مطالعۀ موردی: دختران و زنان 20 تا 40 سال شهر تهران در سال 1400-1401)

مریم نیک‌روش؛ عباس نامجو

دوره 17، شماره 1 ، فروردین 1404، صفحه 77-98

https://doi.org/10.22059/jwica.2024.363841.1955

چکیده

پوشاک زنان در نقش پدیده‌ای اجتماعی پس از انقلاب، تغییرات فراوانی پیدا کرد و سبک خیابانی پوشش روزمره تنوع یافت. با توجه به آنکه تیپ هنری یکی از سبک‌های رایج پوشش دهه‌های اخیر و از خرده‌فرهنگ‌های شکل‌دهندۀ فرهنگ ایرانی است، پژوهش حاضر با هدف شناخت تیپ هنری به گروش پوشاک دختران و زنان شهر تهران صورت گرفته و نسبت تیپ هنری به گروش پوشاک ... بیشتر پوشاک زنان در نقش پدیده‌ای اجتماعی پس از انقلاب، تغییرات فراوانی پیدا کرد و سبک خیابانی پوشش روزمره تنوع یافت. با توجه به آنکه تیپ هنری یکی از سبک‌های رایج پوشش دهه‌های اخیر و از خرده‌فرهنگ‌های شکل‌دهندۀ فرهنگ ایرانی است، پژوهش حاضر با هدف شناخت تیپ هنری به گروش پوشاک دختران و زنان شهر تهران صورت گرفته و نسبت تیپ هنری به گروش پوشاک و عوامل اثرگذار در آن را بررسی می‌کند. روش پژوهش توصیفی-پیمایشی و جامعۀ آماری آن شامل دختران و زنان 20 تا 40 سالۀ هنری‌پوش است. حجم نمونه 123 نفر از بین گروه‌های هنری و غیرهنری انتخاب شد و جمع‌آوری داده‌ها با پرسشنامۀ محقق‌ساخته صورت گرفت. براساس یافته‌ها، رشتۀ تحصیلی و شغل هنری با گروش به تیپ هنری ارتباط دارد. بین تنوع و آزادی در طرح و رنگ، اکسسوری‌ها، جذابیت، به‌کارگیری و تلفیق نقوش سنتی، مدرن و دست‌دوز، ارتباط معنادار وجود دارد. گسترش تبلیغات در شبکه‌های اجتماعی، افزایش هنرمندان دانشگاهی و غیردانشگاهی، بازاندیشی هویت زنان در جامعۀ ایران با گروش به تیپ هنری ارتباط معناداری دارد. طبق نتایج، تیپ هنری در بین هنرمندان، فراوانی بیشتری دارد. خاستگاه خانوادگی تأثیری در گروش به این سبک ندارد. گروش رشته‌ها و مشاغل غیرهنری نشان داد تیپ هنری به‌عنوان یکی از سبک‌های خرده‌فرهنگ خاص بر سایر افراد جامعه تأثیرگذار است. طیف وسیع طرح، رنگ و مدل بیشترین تأثیر را در گروش به تیپ هنری نشان داد

مقاله پژوهشی ادبیات

بررسی سیمای زنان ایرانی عصر صفوی بر پایۀ تصویرشناسی فرهنگی (مطالعۀ موردی: سفرنامه‌های سانسون و تاورنیه)

خلیل بیگ‌زاده؛ نازنین نامداری

دوره 17، شماره 1 ، فروردین 1404، صفحه 99-115

https://doi.org/10.22059/jwica.2023.359649.1919

چکیده

هویت فرایند پاسخگویی آگاهانۀ فرد، قوم و ملت به «چیستی و کیستی» خود است و شناخت ارزش‌های هویت تاریخی هریک در تحقق اهداف مهم فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی آن‌ها کارگشا است. تصویرشناسی فرهنگی فرهنگ جوامع بشری و ویژگی‌های آن را از رهگذر آثار ادبی و هنری بررسی می‌کند و موضوع آن، بیشتر بررسی بازتاب ذهنیت یا استدلال فرد، گروه ... بیشتر هویت فرایند پاسخگویی آگاهانۀ فرد، قوم و ملت به «چیستی و کیستی» خود است و شناخت ارزش‌های هویت تاریخی هریک در تحقق اهداف مهم فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی آن‌ها کارگشا است. تصویرشناسی فرهنگی فرهنگ جوامع بشری و ویژگی‌های آن را از رهگذر آثار ادبی و هنری بررسی می‌کند و موضوع آن، بیشتر بررسی بازتاب ذهنیت یا استدلال فرد، گروه و ملت و تصویر آن‌ها در سفرنامه‌ها است. سیاحان مستشرق، سیمای زنان ایرانی را در سفرنامه‌های خود آورده‌اند؛ چنان‌که جهانگردانی مانند تاورنیه و سانسون جایگاه، نقش و هویت زنان ایرانی عصر صفوی را توصیف و گاهی بر پایۀ کلیشه‌های ذهنی قضاوت کرده‌اند. این پژوهش با هدف تبیین جایگاه، نقش و هویت زنان ایرانی عصر صفوی در سفرنامه‌های تاورنیه و سانسون بر پایۀ انگارۀ تصویرشناسی فرهنگی به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده و نگاه واقعی و کلیشه‌های ذهنی این جهانگردان را به زنان ایرانی عصر صفوی بررسی کرده است. دستاورد پژوهش نگاه واقعی و کلیشه‌ای این سفرنامه‌نویسان را به زنان ایرانی نشان داده است؛ به‌طوری‌که زیبایی، ازدواج، پذیرش چندهمسری، باروری و پسرآوری، مهم‌ترین خواستۀ جامعۀ مردسالار این دوره از زنان منفعل جامعه بوده است. بااین‌حال برخورد جامعۀ مردسالار با زنان درباری متفاوت است؛ چنان‌که این زنان افزون بر ویژگی‌های مذکور، همواره برای کسب مهارت و حضور در عرصه‌های اجتماعی تلاش کرده و مهارت‌هایی مانند شکار، تیراندازی، اسب‌سواری، گل‌دوزی و... کسب کرده‌اند و سفرنامه‌نویسان این عدم انفعال را در کلیشه‌های ذهنی به زنان عامه نیز نسبت داده‌اند.

مقاله پژوهشی تاریخی

واکنش مردم گیلان در برابر قانون اتحاد لباس و کشف حجاب با تمرکز بر دورۀ پهلوی اول و اوایل پهلوی دوم

جواد نظری مقدم

دوره 17، شماره 1 ، فروردین 1404، صفحه 117-132

https://doi.org/10.22059/jwica.2024.363459.1949

چکیده

تغییر لباس و برداشتن حجاب از سر زنان ایرانی یکی از مهم‌ترین و چالش‌برانگیزترین اقدامات فرهنگی و اجتماعی در دورۀ پهلوی اول به‌شمار می‌رود که با هدف نوسازی جامعۀ ایرانی و تحقق الگوی توسعۀ غربی انجام گرفت. عدم تناسب قانون کشف حجاب با اقتضائات و ارزش‌های ملی و دینی جامعۀ ایرانی و تحمیل آن از سوی دولت به مردم، مخالفت‌های گسترده‌ای ... بیشتر تغییر لباس و برداشتن حجاب از سر زنان ایرانی یکی از مهم‌ترین و چالش‌برانگیزترین اقدامات فرهنگی و اجتماعی در دورۀ پهلوی اول به‌شمار می‌رود که با هدف نوسازی جامعۀ ایرانی و تحقق الگوی توسعۀ غربی انجام گرفت. عدم تناسب قانون کشف حجاب با اقتضائات و ارزش‌های ملی و دینی جامعۀ ایرانی و تحمیل آن از سوی دولت به مردم، مخالفت‌های گسترده‌ای از گروه‌های مختلف اجتماعی را به دنبال داشت. مطالعۀ این بخش از تاریخ معاصر ایران تصویر روشنی از سیاست‌های فرهنگی دورۀ پهلوی و چگونگی مواجهۀ جامعۀ ایرانی با آن را ارائه می‌کند. در این پژوهش، با اتخاذ رویکرد توصیفی-تحلیلی و با استفاده از اسناد کشف حجاب در دورۀ پهلوی، چگونگی مواجهۀ مردم گیلان با قانون کشف حجاب بررسی می‌شود. یافته‌های این پژوهش ضمن رد نتایج پژوهش‌های قبلی مبنی بر عدم مقاومت چشمگیر مردم گیلان در برابر قانون کشف حجاب نشان می‌دهد زمینه و بستر لازم برای پذیرش کشف حجاب در گیلان همچون دیگر مناطق ایران فراهم نبوده و مردم گیلان در برابر این اقدام ناهمساز با فرهنگ و هویت جامعۀ ایرانی از خود مقاومت نشان داده‌اند. اگرچه این دست اقدامات و اصلاحات اجتماعی پهلوی مورد پذیرش بخشی از طبقات اجتماعی به ویژه روشنفکران و طبقات اشراف قرار گرفت؛ اما به دلیل شرایط فرهنگی و ساختارهای اجتماعی حاکم بر جامعه ایرانی، با مقاومت بخش قابل توجهی از مردم و علما روبرو شد و عملاً به شکست انجامید.

آسیب های اجتماعی و فرهنگی دانشجویان دانشگاه ها (با تأکید بر دختران دانشجو)

دوره 4، شماره 3 ، مهر 1391، ، صفحه 25-45

https://doi.org/10.22059/jwica.2012.28511

چکیده

آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی دختران نظیر رفتارهای ناهنجار، فراغت غیر مفید، سردرگمی هویتی، استعمال مواد مخدر، جرایم جنسی، بی‌تفاوتی یا پرخاشگری سیاسی و... در بین بخشی از دانشجویان به-طور نسبی وجود دارد که عمدتاً ناشی از علل و عوامل خارج از دانشگاه است. مطالعات در این زمینه به‌ویژه در بخش دختران دانشجو اندک، موضوعات غیر کاربردی و نتایج ... بیشتر آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی دختران نظیر رفتارهای ناهنجار، فراغت غیر مفید، سردرگمی هویتی، استعمال مواد مخدر، جرایم جنسی، بی‌تفاوتی یا پرخاشگری سیاسی و... در بین بخشی از دانشجویان به-طور نسبی وجود دارد که عمدتاً ناشی از علل و عوامل خارج از دانشگاه است. مطالعات در این زمینه به‌ویژه در بخش دختران دانشجو اندک، موضوعات غیر کاربردی و نتایج آن‌ها مبهم است و ارتباطی با راهبردهای فرهنگی ندارند. اندک بودن مطالعات برای شناخت هدفمند آسیب‌های اجتماعی بیانگر لزوم تصویب سیاست‌ها و برنامه‌های لازم برای مطالعه، پیشگیری و کاهش این آسیب‌ها در دانشگاه‌ها است. هدف از این مطالعه، بررسی آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی در بین دانشجویان دانشگاه‌ها با تأکید بر دانشجویان دختر می‌باشد که با روش اسنادی و فراتحلیل مطالعات انجام یافته است. با لیست‌برداری، غربالگری و اعتبارسنجی مطالعات موجود، 16 مطالعه و سند علمی مجزا شده و مشخصات و نتایج آنها فراتحلیل شد. یافته حاکی از آن است که مطالعه و شناخت آسیب‌های اجتماعی دختران دانشجو، بازنگری در راهبردها و نظارت بر اجرای آن‌ها، تربیت نیروی انسانی آموزش دیده، تشکیلات فرهنگی مناسب، استفاده از اطلاعات کمیته‌های علمی و آموزشی و مراکز مشاورة دانشجویی، بکارگیری شیوه‌های فرهنگی کارآمد، استفاده از نیرو‌های مددکار همگی زمینة تحقق راهبردهای فرهنگی را افزایش داده و کاهش آسیب‌های اجتماعی در بین دانشجویان را امکان‌پذیر می‌سازد. آسیب‌های اجتماعی دختران دانشجو با آسیب‌های روانی آنان ارتباط داشته و سیاست‌ها و برنامه‌های فرهنگی مناسب برای آن‌ها باید تنظیم و اجرا گردد.

نفقه و نیازهای درمانی زوجه

دوره 7، شماره 3 ، مهر 1394، ، صفحه 405-419

https://doi.org/10.22059/jwica.2015.58303

چکیده

در‌باب مصادیق نفقۀ زوجه، در برخی موارد میان فقها اختلاف‌نظر وجود دارد. بنابراین، برای نمونه در زمینۀ هزینه‌های درمان، درصورتی‌که میزان آن بسیار درخور ‌توجه باشد، میان فقها اختلاف‌نظر است و نظر فقها در پاسخ به این سؤال که آیا هزینه‌های درمان زوجه جزء نفقه است یا نه و درصورتی‌که زوجه خود متمکن باشد، آیا بازهم امکان مطالبۀ هزینه‌ها ... بیشتر

بررسی وضعیت زنان در برنامه‏ های توسعه اقتصادی، اجتماعی، و فرهنگی پس از انقلاب

دوره 6، شماره 1 ، اردیبهشت 1393، ، صفحه 1-28

https://doi.org/10.22059/jwica.2014.51664

چکیده

دستیابی به توسعه و بهبود کیفیت زندگی از آرمان‏هایی است که همواره ذهن بشر را به خود مشغول کرده است. یکی از مقولات بسیار مهم در امر توسعه، که مدت‏ها مورد غفلت نظریه‌پردازان و سیاستگذاران قرار گرفته بود، موضوع زنان است. از‌این‌رو، در این پژوهش، هدفْ بررسی وضعیت و موقعیت زنان در برنامه‏های توسعه پس از انقلاب است. روش استفاده‌شده، ... بیشتر دستیابی به توسعه و بهبود کیفیت زندگی از آرمان‏هایی است که همواره ذهن بشر را به خود مشغول کرده است. یکی از مقولات بسیار مهم در امر توسعه، که مدت‏ها مورد غفلت نظریه‌پردازان و سیاستگذاران قرار گرفته بود، موضوع زنان است. از‌این‌رو، در این پژوهش، هدفْ بررسی وضعیت و موقعیت زنان در برنامه‏های توسعه پس از انقلاب است. روش استفاده‌شده، توصیفی‌ـ تحلیلی است و تحلیل یافته‏ها بر‌اساس الگوی نظری نهادگرایی، با تأکید ویژه بر دیدگاه‌های آمارتیا سن، انجام شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می‏دهد، عمق اختلاف و تفاوت برنامة اول و دوم توسعه با نظریه‌های سن بسیار زیاد است و مهم‏ترین عامل مؤثر در این تفاوت، رشدمحور‌بودن این برنامه‏هاست. با توجه به رویکرد غالب در برنامة سوم، یعنی توانمندسازی زنان، با تأکید بر فراهم‌کردن زمینه‌های لازم برای افزایش مشارکت زنان، حرکتی همسو با دیدگاه سن صورت گرفته و توجه به آموزش، بهداشت، اشتغال، مشارکت سیاسی، و‌... به‌منزلۀ روش‏هایی برای افزایش توانمندی‏های زنان در نظر گرفته شده‏اند. روح حاکم بر برنامة چهارم توسعه، ایدة جنسیت، و توسعه و ارتقای سطح کیفیت زندگی افراد، از طریق تحول اساسی در متغیرهای اقتصادی، آموزشی، و بهداشتی مورد توجه قرار گرفته است. مروری بر شاخص‏های توسعة انسانی، توسعة جنسیتی، و توانمندسازی زنان نشان می‏دهد که طی اجرای برنامه‏های اول تا چهارم، وضعیت زنان از لحاظ بهداشت و آموزش بهبود نسبی پیدا کرده است.

جایگاه ایران در میان کشورهای منطقة خاورمیانه و آسیای مرکزی در افق سال 2015 براساس شاخص‏های توانمندسازی زنان

دوره 5، شماره 3 ، مهر 1392، ، صفحه 345-372

https://doi.org/10.22059/jwica.2013.36484

چکیده

اهداف توسعة هزاره به بررسی وضعیت اقتصادی و اجتماعی کشورها می‏پردازد و داده‏های سالانة مربوطه این امکان را برای بسیاری از محققان فراهم می‏آورد که به مطالعه و پیش‏بینی روند توسعة کشورها بپردازند. در این میان، کشور ایران در یکی از برنامه‏های پُراقبال ‏بلندمدت خود، موسوم به چشم‌انداز ایران 1404، جایگاه نخست را در میان کشورهای ... بیشتر اهداف توسعة هزاره به بررسی وضعیت اقتصادی و اجتماعی کشورها می‏پردازد و داده‏های سالانة مربوطه این امکان را برای بسیاری از محققان فراهم می‏آورد که به مطالعه و پیش‏بینی روند توسعة کشورها بپردازند. در این میان، کشور ایران در یکی از برنامه‏های پُراقبال ‏بلندمدت خود، موسوم به چشم‌انداز ایران 1404، جایگاه نخست را در میان کشورهای خاورمیانه و آسیای مرکزی متصور شده است. با توجه به تأکید بر جایگاه زنان در توسعة اقتصادی کشور، در این پژوهش سعی شده که با استفاده از داده‏های گزارش‌شده درخصوص هدف سوم از اهداف توسعة هزاره، که متضمن ارتقای جایگاه زنان است، جایگاه ایران در میان کشورهای خاورمیانه و آسیای مرکزی پیش‏بینی شود. به عبارت دیگر، در این پژوهش به دنبال پاسخ به این پرسش هستیم که آیا ایران در سال 2015 در میان پنج کشور اول منطقه قرار خواهد گرفت؟ برای بررسی این موضوع، مقادیر شاخص‏های مرتبط استخراج و با استفاده از مدل‏ سری زمانی ARIMA ارزش آتی شاخص‏های مورد هدف در سال 2015 تخمین زده شده و براساس ارزش‏های پیش‏بینی‌شده رتبة ایران در میان کشورهای دیگر گزارش شده است. نتایج نشان می‏دهد که برخلاف اینکه ایران توانسته است در اغلب زیرشاخه‏های هدف سوم توسعة هزاره به اهداف موردنظر در برنامه‏های توسعه‏ای نزدیک شود، در مقیاس بین‏المللی هنوز نتوانسته به اهداف خود دست یابند و نیازمند تغییر در سیاستگذاری است.

بررسی ازدواج مردان مهاجر افغانی با دختران ایرانی و آثار و پیامدهای اجتماعی آن بر کشور بر مبنای جغرافیای جرم و آسیب های اجتماعی

دوره 7، شماره 3 ، مهر 1394، ، صفحه 343-358

https://doi.org/10.22059/jwica.2015.58299

چکیده

در دوران اقامت طولانی مهاجران افغانی در ایران، حدود 30 هزار نفر از زنان ایرانی با مردان افغانی ازدواج کردند. ازدواج زنان ایرانی با افغان‌ها نگران‌کننده است؛ به‌ویژه که 98‌درصد از این ازدواج‌ها با شکست همراه‌اند. غیرقانونی‌بودن ازدواج با اتباع غیرمجاز، مشکلات شناسنامه‌ای، تحصیلی، بهداشتی و اسکان فرزندان آنان را در پی دارد و زنان ... بیشتر در دوران اقامت طولانی مهاجران افغانی در ایران، حدود 30 هزار نفر از زنان ایرانی با مردان افغانی ازدواج کردند. ازدواج زنان ایرانی با افغان‌ها نگران‌کننده است؛ به‌ویژه که 98‌درصد از این ازدواج‌ها با شکست همراه‌اند. غیرقانونی‌بودن ازدواج با اتباع غیرمجاز، مشکلات شناسنامه‌ای، تحصیلی، بهداشتی و اسکان فرزندان آنان را در پی دارد و زنان را دچار سردرگمی و آوارگی می‌کند. با توجه به اینکه اکثر افرادی که تن به چنین ازدواج‌هایی می‌دهند از طبقۀ ضعیف‌اند، ضروری ا‌ست با برنامه‌ریزی‌های منطقی آنان را با عواقب دردسرساز بعدی آشنا کنیم. برخی از این زنان و دختران، که عمدتاً از طبقات پایین اجتماع هستند، بر اثر فریب و شیادی اتباع افغانی یا فروش از سوی پدرانشان، به ازدواج مردان افغانی درمی‌آیند. بسیاری از این ازدواج‌ها نا‌موفق است و اغلب از همان بدو ازدواج با مشکلات عدیده‌ای مواجه می‌شوند. اولین مشکلی که با ازدواج هر زن ایرانی با مرد افغانی رخ می‌نماید، از دست دادن تابعیت ایرانی این بانوان است. بسیاری از این زنان مدتی پس از ازدواج با افغانی‌ها در آن‌سوی مرزها رها می‌شوند یا شوهران آن‌ها پس از مدتی باز‌می‌گردند و آن‌ها و فرزندانشان را با مشکلات عدیدۀ روحی و روانی و اقتصادی و اجتماعی به حال خود می‌گذارند.

مقاله پژوهشی

بازسازی اعتماد زوجین: مطالعه موردی

زهرا امان اللهی؛ زهرا گیتی پسند؛ فهیمه فداکار داورانی؛ میترا مرادی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 30 آبان 1403

https://doi.org/10.22059/jwica.2024.379124.2059

چکیده

خـانواده نظـام عاطفی پیچیده ایست که وجـه تمـایز آن بـا سـایر نظـام های اجتماعی در وفاداری، عاطفه و دائمـی بـودن عضـویت در آن اسـت. اعتماد در رابطه‌ی زناشویی از جمله عوامل موثر در ثبات، امنیت و آرامش اعضای خانواده و زوجین است. خیانت زناشویی زیان آورترین عاملی است که موجب آسیب شدید رابطه زناشویی و در بسیاری موارد منجر به طلاق زوجین ... بیشتر خـانواده نظـام عاطفی پیچیده ایست که وجـه تمـایز آن بـا سـایر نظـام های اجتماعی در وفاداری، عاطفه و دائمـی بـودن عضـویت در آن اسـت. اعتماد در رابطه‌ی زناشویی از جمله عوامل موثر در ثبات، امنیت و آرامش اعضای خانواده و زوجین است. خیانت زناشویی زیان آورترین عاملی است که موجب آسیب شدید رابطه زناشویی و در بسیاری موارد منجر به طلاق زوجین می‌گردد، به اعتماد زوجین خدشه وارد کرده و فرزندان آنها را نیز دچار مشکل می‌کند. هدف پژوهش حاضر بررسی بازسازی اعتماد زوجین درگیر خیانت زناشویی است. روش پژوهش مطالعـه مـوردی با استفاده از مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته، در یک زوج درگیر خیانت انجام گرفت که به صورت هدفمند انتخاب شدند. زوجین به مدت 14 جلسه، هر جلسه یک و نیم ساعت مورد بررسی و درمان قرار گرفتند. تحلیل داده های حاصل از مصاحبه ها با استفاده از نظریه زمینه ای انجام شد. یافته ها نشان داد فقدان ارتباط مطلوب و ضعف رابطه عاطفی زوجین، ارزش‌ها و باورهای فردی، روابط نامناسب محیط کار، استفاده نادرست از شبکه های مجازی، تجارب نامطلوب خانواده مبداء از جمله عواملی است که در بروز خیانت مؤثر است. نتایج بیانگرکارایی بهبود تعاملات و رابطه عاطفی زوجین، تنظیم روابط با خانواده گسترده، تقویت مفهوم خانواده ما، و بهبود ارتباط با خدا در تقویت ازدواج و بازسازی اعتماد در طول درمان خیانت است.

مقاله پژوهشی

واکاوی نقش‌مایۀ زن در قالی‌های تصویری دورۀ قاجار از منظر اروین پانوفسکی (1892-1968م.) (مطالعه موردی: سه قالیچه با نقش نیم‌تنۀ زن)

الهه پنجه باشی؛ شقایق گدازگر

مقالات آماده انتشار، اصلاح شده برای چاپ، انتشار آنلاین از تاریخ 06 اردیبهشت 1404

https://doi.org/10.22059/jwica.2025.376308.2034

چکیده

قالی‌های تصویری که حاصل پیوند سنت با تجدد هستند، در زمان حکومت قاجار به اوج تولید رسیدند. این قالی‌ها مضامین متنوعی مانند تصویر پادشاهان، آثار باستانی ایران، داستان‌های ادبی، مضامین دینی و تصویر حیوانات را دربرمی‌گرفتند. همچنین نمونه‌های متفاوتی از قالی‌های تصویری خلق شد که در آن‌ها تصویر زنان جایگزین نقش‌ونگارهای سنتی و مرسوم ... بیشتر قالی‌های تصویری که حاصل پیوند سنت با تجدد هستند، در زمان حکومت قاجار به اوج تولید رسیدند. این قالی‌ها مضامین متنوعی مانند تصویر پادشاهان، آثار باستانی ایران، داستان‌های ادبی، مضامین دینی و تصویر حیوانات را دربرمی‌گرفتند. همچنین نمونه‌های متفاوتی از قالی‌های تصویری خلق شد که در آن‌ها تصویر زنان جایگزین نقش‌ونگارهای سنتی و مرسوم شد. هدف پژوهش حاضر، شناخت یکی از طرح‌های نادر قالی دستباف دورۀ قاجار با نقش نیم‌تنۀ زن و کشف علت خلق و لایه‌های معنایی مستتر آن، براساس رویکرد شمایل‌نگاری از منظر پانوفسکی است. سؤال پژوهش حاضر این است که علل پیدایش تصویر زن در قالیچه‌های تصویری دورۀ قاجار چیست و این تصاویر بر چه معنای نهفته‌ای دلالت دارند. پژوهش پیش‌رو از نظر هدف بنیادی و از نظر روش توصیفی-تحلیلی است. جمع‌آوری اطلاعات به‌صورت کتابخانه‌ای صورت پذیرفته و تعداد نمونه‌های مورد مطالعه، سه قالیچۀ منقوش به نیم‌تنۀ زن است. در پیدایش تصویر زن بر قالیچه‌های تصویری زمان قاجار عوامل متعددی مانند هم‌زمانی خلق این قالیچه‌ها با دورۀ قاجار، گسترش روابط با اروپا، رواج چاپ سنگی، ورود عکس و کارت‌پستال‌ها به ایران، نقاشی طبیعت‌گرایانه، اندیشۀ انسان‌مدارانه، تغییر در سبک پوشش، روابط و جایگاه سیاسی-اجتماعی زنان و کثرت تصاویر زنان در آثار هنری دورۀ قاجار مؤثر بوده‌اند. همگامی هنرمندان با جنبش‌های آن زمان نشان‌دهندۀ هم‌آهنگی آشکار تصویر این قالیچه‌ها با تحولات فراوان حاکم بر این عصر است. قالی‌بافان قاجاری متأثر از شرایط اجتماعی، سیاسی و فرهنگی زمانۀ خود و نامطلع از خاورگرایی غربی‌ها، جریانات و تحولات جامعه را در قالیچه‌ها بازتاب می‌دهند.

تعداد دوره‌ها	17
تعداد شماره‌ها	61
تعداد مقالات	452
تعداد نویسندگان	847
تعداد مشاهده مقاله	740,815
تعداد دریافت فایل اصل مقاله	659,682
نسبت مشاهده بر مقاله	1638.97
نسبت دریافت فایل بر مقاله	1459.47
-----------------------------------------
تعداد مقالات ارسال شده	1,906
درصد پذیرش	18
زمان پذیرش (روز)	190
تعداد پایگاه های نمایه شده	2
تعداد داوران	1234

دوره 17 (1404)

دوره 16 (1403)

دوره 15 (1402)

دوره 14 (1401)

دوره 13 (1400)

دوره 12 (1399)

دوره 11 (1398)

دوره 10 (1397)

دوره 9 (1396)

دوره 8 (1395)

دوره 7 (1394)

دوره 6 (1393)

دوره 5 (1392)

دوره 4 (1391)

دوره 3 (1390)

دوره 2 (1389)

دوره 1 (1388)

ویژگی های اصلی نشریه:

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها

ابر واژگان

نشریات مرتبط