ادبیات
بهرام رضایی ویشه سرایی؛ محمّدعلی خزانه دارلو؛ محمود رنجبر
چکیده
یکی از مهم ترین آثاری که در آن تصویر دیگری اعم از «دیگری درون فرهنگی» و «دیگری برون فرهنگی» انعکاس می یابد، سفرنامه است. در این نوع از نوشته ها تصاویر زنان، مردان، شهرها، مکان های خاص زیارتی، سیاحتی و ... می تواند سوژۀ تصویرپردازی قرار گیرد. این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی با تلفیق سه رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی، بازنمایی ...
بیشتر
یکی از مهم ترین آثاری که در آن تصویر دیگری اعم از «دیگری درون فرهنگی» و «دیگری برون فرهنگی» انعکاس می یابد، سفرنامه است. در این نوع از نوشته ها تصاویر زنان، مردان، شهرها، مکان های خاص زیارتی، سیاحتی و ... می تواند سوژۀ تصویرپردازی قرار گیرد. این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی با تلفیق سه رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی، بازنمایی و تصویرشناسی نوشته شده است. هدف از این پژوهش تحلیل بازنمایی انواع تصاویر زنان و پیش فرض هایی است که نویسنده در چارچوب آن به این نوع از بازنمایی اقدام کرده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که در سفرنامۀ «از پاریز تا پاریس» زنان با ملّیّتت های شرقی و غربی به دو دسته تقسیم می شوند: زنان تاریخی و زنان معاصر؛ نویسنده تصاویر زنان تاریخی را به صورت غیر مستقیم و از طریق مطالعۀ متن ها (بینامتنی) بازنمایی می کند و بازنمایی تصاویر زنان معاصر را -که یا با تجربۀ حضوری به صورت مستقیم با آن ها در ارتباط بوده و یا به صورت غیر مستقیم از طریق ارتباط با دیگران (بیناشخصی) مطالبی دربارۀ آن ها شنیده- با تجربۀ ترکیبی (ترکیبی از تجربۀ حضوری و بیناشخصی) انجام می دهد.
دراین سفرنامه عنوان های مختلف نویسنده در سایۀ هویّت برساخت «استاد روشنفکر تاریخ» قرار می گیرد و با همین هویت تصویر زنان معاصر و زنان درباری و عامۀ تاریخی در شرق و غرب بازنمایی می شود.
ادبیات
عزت ملاابراهیمی؛ ستاره نوبخت؛ محمد رضا کوهی
چکیده
پیر بوردیو، مردم‌شناس معاصر فرانسوی است که به قابلیت‌های ادبیات و ترسیم اوضاع اجتماعی توجه ویژه‌ای دارد. از نظر او قدرت یافتن یک فرد در میدان‌های مختلف و میزان سهیم شدن او در مدیریت میدان قدرت به یک سرمایۀ خاص بستگی ندارد، بلکه به حجم و ترکیبی از انواع سرمایه‌ها وابسته است. از آنجا که جامعه‌شناسی انتقادی بوردیو، افزون بر بُعد عینی ...
بیشتر
پیر بوردیو، مردم‌شناس معاصر فرانسوی است که به قابلیت‌های ادبیات و ترسیم اوضاع اجتماعی توجه ویژه‌ای دارد. از نظر او قدرت یافتن یک فرد در میدان‌های مختلف و میزان سهیم شدن او در مدیریت میدان قدرت به یک سرمایۀ خاص بستگی ندارد، بلکه به حجم و ترکیبی از انواع سرمایه‌ها وابسته است. از آنجا که جامعه‌شناسی انتقادی بوردیو، افزون بر بُعد عینی و ساختاری، بُعد ذهنی حیات اجتماعی را نیز مورد توجه قرار میدهد، می‌تواند ظرفیت لازم برای بازشناسی انواع سرمایه‌های اجتماعی در رمان کرنفال المدینه را در اختیار نویسندگان قرار دهد تا مخاطبان خود را به درک شرایط جامعه فلسطین رهنمون سازند. از این رو آنان در پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر نظریۀ پیر بوردیو، به ارزیابی این رمان پرداخته و آن را در چهار سطح سرمایه فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و نمادین مورد واکاوی قرار داده‌اند. یافتههای تحقیق نشان میدهد که سرمایه اجتماعی مردم فلسطین، به شدت رنگ باخته و سبب ایجاد محدودیت‌ها و کاستی‌هایی در سرمایه‌های اقتصادی و فرهنگی آنها شده است. اما حضور پررنگ عشق در انواع خانوادگی و ملی، به عنوان سرمایه نمادین بارزی در داستان محسوب میشود. مبارزه با اشغالگری و امیدواری برای رفع محدودیت‌های ریشه‌ای نیز، عامل نجات‌دهنده و امیدبخشی دیگری در این داستان است. در حقیقت سرمایه نمادین را میتوان اهرم موثری برای مواجهه با مشکلات فردی و اجتماعی شخصیتهای داستان و به طور کل مردم فلسطین، در شرایط سخت و آشفته اجتماعی به شمار آورد.
تاریخی
شهرام غلامی
چکیده
زنان در دوره مدرن به عنوان بخشی از ابزار تبلیغات احزاب و جریان‌های سیاسی قرار گرفتند. در برنامه حزب ناسیونال سوسیالیست آلمان و فاشیسم ایتالیا زنان به عنوان ابزاری برای فرزند آوری و در نتیجه افزایش توان سیاسی- نظامی کشور مورد توجه قرار گرفتند. همزمان با این رویدادها در اروپا، در برخی از نشریات ایران مانند هفته‌نامه «نامه ایران ...
بیشتر
زنان در دوره مدرن به عنوان بخشی از ابزار تبلیغات احزاب و جریان‌های سیاسی قرار گرفتند. در برنامه حزب ناسیونال سوسیالیست آلمان و فاشیسم ایتالیا زنان به عنوان ابزاری برای فرزند آوری و در نتیجه افزایش توان سیاسی- نظامی کشور مورد توجه قرار گرفتند. همزمان با این رویدادها در اروپا، در برخی از نشریات ایران مانند هفته‌نامه «نامه ایران باستان» بهره‌گیری از زنان به عنوان ابزار تجدد و عاملی برای فرزندآوری و در نتیجه ایجاد حکومت نیرومند مرکزی مورد توجه قرار گرفت. پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به این پرسش است که جایگاه و وظایف اجتماعی زنان در این نشریه چه بود و دیدگاهها و برنامه آلمان نازی چگونه در آن بازتاب پیدا کرده است؟ این پژوهش به صورت توصیفی- تحلیلی و بر مبنانی تحلیل محتوای هفته نامه در طی 4 سال است. دستاورد پژوهش نشانگر آن است که این نشریه هر چند نگاهی متجددانه به زنان در جامعه دارد اما در رویکردی آلمانگرایانه و جانبداری آشکار از فاشیسم، می‌کوشد تا زنان را به عنوان ابزاری مؤثر برای فرزندآوری و افزایش جمعیت، و در نتیجه احیای شکوه باستانی ایران به کار گیرد. برخلاف برداشت سنتی که از زن با عنوان حقارت‌آمیز «ضعیفه» یاد میشود و شأنی برای او در عرصه کار و فعالیت سیاسی- اجتماعی قائل نیست، در این برداشت زن متجدد از لحاظ «آفرینش ملت»، موجودی نیمه‌خدایی است که ضمن برداشتن حجاب و ورود به عرصه فعالیت اجتماعی و ورزش، می‌بایست به مهمترین وظیفه خود یعنی فرزندآوری و تربیت آن برای برساخت دولت- ملت و «فضای حیاتی» اقدام نماید.
هنر
غفران بریمو؛ عفت السادات افضل طوسی
چکیده
تصویرسازی جلد کتاب‌های کودکان به‌عنوان یک رسانه، نقش مهمی در انتقال مفاهیم فرهنگی ایفا می‌کند. تصاویری که می‌توانند هویت فرهنگی کودک را به‌صورت غیرمستقیم تقویت کنند.
پژوهش حاضر در پی پاسخ این سؤال است که هویت فرهنگی دختران و زنان در تصویرسازی جلد داستان‌های کودکان کشورهای عربی چگونه نمایش داده شده است؟ لذا با هدف شناخت هویت فرهنگی ...
بیشتر
تصویرسازی جلد کتاب‌های کودکان به‌عنوان یک رسانه، نقش مهمی در انتقال مفاهیم فرهنگی ایفا می‌کند. تصاویری که می‌توانند هویت فرهنگی کودک را به‌صورت غیرمستقیم تقویت کنند.
پژوهش حاضر در پی پاسخ این سؤال است که هویت فرهنگی دختران و زنان در تصویرسازی جلد داستان‌های کودکان کشورهای عربی چگونه نمایش داده شده است؟ لذا با هدف شناخت هویت فرهنگی بهویژه هویت عربی دختران وزنان عرب زبان به بررسی جامعه آماری پرداخته است. در این راستا 249 جلد کتاب داستانی از شش کشور عربی شامل مصر، عراق، لبنان، سوریه، عربستان سعودی و امارات متحدۀ عربی، برای گروه سنی (ب) مورد بررسی قرار گرفت. روش پژوهش، تحلیلی- تطبیقی است .
نتایج نشان داد که غنی‌ترین کشور در زمینۀ نمادهای تصویری فرهنگی امارات متحدۀ عربی و ضعیف‌ترین کشور در این زمینه سوریه است. چهره دختران و زنان عرب در بیشتر تصاویر به چشم می‌خورد. همچنین نخل به‌عنوان نمادی از جغرافیای طبیعی بهویژه در انتشارات عراق نماد مهمی از هویت عربی است. تزیینات نیز نقش مهمی در نمایش هویت اسلامی این کشورها داشته‌اند. زنان پیر در طرح جلد اغلب انواع داستان محجبه هستند و حجاب یکی از بارزترین نمادهای تصویری است؛ اما این نماد در کشورهای لبنان و سوریه، در تمام گروه‌های سنی کمرنگ است. به نظر می‌رسد میتوان به این نتیجه کلی دست یافت که؛ هویت دختران و زنان بر جلد کتاب‌های کودک کشورهای عربی جامعه آماری پژوهش حاضر آمیزه‌ایی از نمادهای هویت عربی و اسلامی است؛ اما بیش از همه بر نمادهای جغرافیایی و طبیعی تاکید شده است.
هنر
فاطمه سمیع پور؛ مصطفی پورعلی؛ مرضیه کاظم زاده
چکیده
رفتارهای قلمروی یکی از رفتارهای مهم و تأثیرگذار در ارتباط با محیط و استفاده از آن محسوب میشوند. لذا تطابق این رفتارها با فضا می‌تواند به افزایش کیفیت محیط و استفاده بهتر از آن منجر شود. پژوهش حاضر در راستای مطالعه رفتار قلمروی زنان در فضاهای عمومی، در پی شناسایی مفهومی با عنوان «قلمروهای شبه‌خصوصی» و دستیابی به ویژگیهای ...
بیشتر
رفتارهای قلمروی یکی از رفتارهای مهم و تأثیرگذار در ارتباط با محیط و استفاده از آن محسوب میشوند. لذا تطابق این رفتارها با فضا می‌تواند به افزایش کیفیت محیط و استفاده بهتر از آن منجر شود. پژوهش حاضر در راستای مطالعه رفتار قلمروی زنان در فضاهای عمومی، در پی شناسایی مفهومی با عنوان «قلمروهای شبه‌خصوصی» و دستیابی به ویژگیهای آن است که مطابق با پیش‌فرض پژوهش، سازگار با رفتار قلمروی زنان بوده و با ترجیحات فضایی آنان در عرصه‌های عمومی هم‌راستاست. پس از مطالعات کتابخانه‌ای و تبیین ادبیات تحقیق، از مطالعات میدانی به روش کیفی و ابزار مصاحبه و گفت‌و‌گوهای زمینهای برای رسیدن به اهداف تحقیق استفاده شدهاست. در واقع به‌منظور تبیین مفهوم قلمرو شبه‌خصوصی و شاخص‌های آن، نظرات زنان با ویژگیهای مختلف در ارتباط با ترجیحات فضایی و رفتار قلمروی آنان در فضاهای عمومی جمع‌آوری شده و تحلیل کیفی یافته‌ها به صورت کدگذاری و در بستر نرم‌افزار Atlas.ti8 انجام گرفته‌است. بر این اساس، با شناخت رفتار قلمروی زنان، مفهوم «قلمرو شبه‌خصوصی» به صورت قلمرویی نه کاملاً خصوصی و نه عمومی تعریف شدهاست، که ضمن قرارگیری در یک عرصه عمومی، با داشتن ویژگیهایی نزدیک به قلمروهای خصوصی و شباهت بیشتر به آنان، عمومیت کمتری را دارد. این قلمروها ویژگیهایی دارند از قبیل خلوت و دنج بودن نسبی، جداسازی نسبی فضا با حد و مرزهای بصری و غیر‌بصری، کاهش میزان دسترسی به فضا نسبت به قلمرو عمومی و غیره که در تطابق با رفتار قلمروی زنان در فضاهای عمومی است و شرایط مورد نیاز برای حضورشان را در فضا فراهم می‌کند.
جامعه شناسی
شیوا پروائی
چکیده
مصرف موسیقی در تجربۀ زندگی روزمره زنان که یکی از مخاطبان فعال هستند، نقش برجسته‌ای دارد. در این پژوهش به این پرسش که ذائقۀ موسیقایی زنان چگونه شکل می‌گیرد، با روش پژوهش کیفی و مطالعۀ تجربۀ موسیقایی زنان پاسخ داده شده است. ابزار گردآوری دادهها مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با 28 نفر از زنان با تحصیلات، موقعیت اجتماعی و گروه‌های سنی ...
بیشتر
مصرف موسیقی در تجربۀ زندگی روزمره زنان که یکی از مخاطبان فعال هستند، نقش برجسته‌ای دارد. در این پژوهش به این پرسش که ذائقۀ موسیقایی زنان چگونه شکل می‌گیرد، با روش پژوهش کیفی و مطالعۀ تجربۀ موسیقایی زنان پاسخ داده شده است. ابزار گردآوری دادهها مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با 28 نفر از زنان با تحصیلات، موقعیت اجتماعی و گروه‌های سنی متفاوت در شهر تهران است که به شیوۀ نمونه‌گیری هدفمند و نمونه‌گیری نظری رایج در پژوهش‌های کیفی انتخاب شدهاند. داده‌های مصاحبه‌های کیفی با روش تحلیل تماتیک کدگذاری شده است. یافته‌ها بیانگر آن است که ذائقۀ موسیقایی مخاطبان امر از پیش تعیین‌شده‌ای نیست، بلکه محصول تعامل پس‌زمینه‌های فردی و خاستگاه اجتماعی مخاطبان است؛ این به معنای اجتماعی‌بودن ذائقۀ موسیقایی است. تجربۀ زیستۀ زنان نشان میدهد سرمایۀ فرهنگی (پیشینۀ فرهنگی-خانوادگی، تحصیلات، دانش و مهارت موسیقایی)، سرمایۀ اقتصادی (موقعیت اقتصادی فردی و پیشینۀ اقتصادی-خانوادگی)، منابع هویتی چندگانه (شبکۀ گروه‌های مرجع، هویت قومی، هویت دینی، هویت ملی و هویت نسلی) و منابع رسانه‌ای (مصرف رسانه‌های جمعی و مصرف رسانه‌های اجتماعی)، ذائقۀ موسیقایی آنها را شکل میدهد و بدان تمایز می‌بخشد.
ادبیات
فهیمه ملکی مارشک؛ ابوالقاسم قوام؛ هما زنجانی زاده
چکیده
هدف این مقاله، بررسی هویت اجتماعی زنان در بخش پهلوانی شاهنامۀ فردوسی با توجه به مفهوم‌های مطرح‌شده در نظریۀ نمایشی اروینگ گافمن است. این نظریه بر این پایه استوار است که افراد در جامعه به‌منظور ارائه و حفظ تصویری دلخواه از خود به دیگران، برای مخاطبان خود نقش بازی میکنند؛ بنابراین جامعه، شبیه صحنۀ تئاتر است که در آن، افراد در کنش ...
بیشتر
هدف این مقاله، بررسی هویت اجتماعی زنان در بخش پهلوانی شاهنامۀ فردوسی با توجه به مفهوم‌های مطرح‌شده در نظریۀ نمایشی اروینگ گافمن است. این نظریه بر این پایه استوار است که افراد در جامعه به‌منظور ارائه و حفظ تصویری دلخواه از خود به دیگران، برای مخاطبان خود نقش بازی میکنند؛ بنابراین جامعه، شبیه صحنۀ تئاتر است که در آن، افراد در کنش متقابل با یکدیگر، به اجراهای نمایشی میپردازند. متن پژوهش، شاهنامۀ فردوسی تصحیح جلال خالقی مطلق است. روش تحقیق، کیفی و فن مورد استفاده، تحلیل محتوا است. چارچوب تحقیق، مدل مفهومی است. از مفهوم‌های اجرا، جلوی صحنه، محیط و نمای شخصی برای تحلیل هویت اجتماعی زنان استفاده شده است. این پژوهش نشان میدهد زنان در بخش پهلوانی شاهنامه با اجرای نمایش در پی کسب هویت اجتماعی برتر هستند و برای رسیدن به این هدف و نشاندادن تصویری دلخواه از خود به دیگران و کنترل کنش طرف مقابل، از پوشش و زیور، رفتارها، حرکتها و سخنان استفاده میکنند. خودی که با بررسی اجرای نمایشی زنان آشکار میشود، «خود» ممتاز و متفاوتی است که آنان میکوشند به نمایش بگذارند و بهوسیلۀ آن توسط دیگران شناخته شوند. این «خود» بخشی از هویت اجتماعی آنان را آشکار می‌کند.
هنر
میترا علوی طلب
چکیده
حضور شخصیتهای زن در نمایشنامه‌های دوران تکوین ادبیات نمایشی ایران، یعنی قرن سیزدهم و اوایل قرن چهاردهم، حالات و جلوه‌های متفاوتی یافته و به‌شکلی متناقض‌نما[1] طرح شده است. دگرگونی‌های جامعه‌شناختی در سدۀ سیزدهم خورشیدی که حاصل رویارویی با جهان غرب بود، رشد موقعیت زنان را ضروری می‌کرد و به ترس و اضطرابی دامن می‌زد که با برجسته‌شدن ...
بیشتر
حضور شخصیتهای زن در نمایشنامه‌های دوران تکوین ادبیات نمایشی ایران، یعنی قرن سیزدهم و اوایل قرن چهاردهم، حالات و جلوه‌های متفاوتی یافته و به‌شکلی متناقض‌نما[1] طرح شده است. دگرگونی‌های جامعه‌شناختی در سدۀ سیزدهم خورشیدی که حاصل رویارویی با جهان غرب بود، رشد موقعیت زنان را ضروری می‌کرد و به ترس و اضطرابی دامن می‌زد که با برجسته‌شدن این جایگاه همراه بود. این دوران همزمان با شکل‌گیری ادبیات نمایشی و تئاتر در ایران به‌مثابۀ پدیده‌ای جدید است که نویسندگان و کنشگران این عرصه آن را بستر مناسبی برای طرح مسائل اجتماعی و سیاسی تلقی می‌کردند. در پژوهش حاضر با ابتنا به رویکرد بازتاب در جامعه‌شناسی هنر که آثار هنری را آینه‌ای در برابر اجتماع تلقی می‌کند، تحلیل گفتمان انتقادی نمایشنامه‌های شاخص این دوران از نویسندگانی مانند آخوندزاده، میرزاآقا تبریزی، کمال‌الوزاره محمودی، عبدالحسین نوشین، حسن مقدم و رفیع حالتی صورت گرفته است. نمایشنامه‌های منتخب به روش توصیفی- تحلیلی و به شیوه‌ای که نورمن فرکلاف پیشنهاد میدهد، در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین بررسی شدهاند. در سطح توصیف به پلات نمایشنامه به‌منزلۀ یکی از مهمترین جنبه‌های درام و کارکرد شخصیتهای زن در آن پرداخته شده است. در سطح تفسیر با نگاهی به وقایع اجتماعی مربوط به زنان در این دوره، مقایسه‌ای میان کنشگری زنان در نمایشنامه و میزان و نقش آنان در جامعه انجام شده است. درنهایت در مرحلۀ تبیین، علت فاصلۀ تغییر الگوهای اجتماعی و نقش زنان در نمایشنامه‌ها بررسی شده است. نتیجۀ تحلیل نمایشنامه‌ها در بستر گفتمانی دوران نشان میدهد با اینکه در این زمان همواره بر نقش کلیدی زنان در اجتماع و ارتقای آنان تا حد سوژۀ سخنگو به‌عنوان یکی از نمودهای پیشرفت تأکید میشود، همچنان حاکمیت گفتمان مردسالارانه و هراس از برکشیدن زنان، با اقتدار بر نمایشنامه‌های این دوران صدساله سایه افکنده است؛ به‌طوری‌که نقش زنان یا با مفاهیمی مانند مکر، فریبکاری و توطئه همراه است یا شخصیتهای نمایشی زن در حد ابژۀ نظربازی مردان و اغواگری باقی می‌مانند.
هنر
مرضیه جعفرپور؛ زهره طباطبایی جبلی
چکیده
آنچه در قاموس ما مرگ نام گرفته و به تلخی از آن یاد می‌کنیم، در نگاه انسان برزگر، پیوند درگذشتگان با زمین و انتظاری برای رستاخیز بود؛ همچون دانه‌‌ای که به امید تجدید حیات در خاک دفن می‌کرد. شواهد برجای مانده از شیوه‌های سوگواری، گویا است که در این وادی، زنان نقش مهم‌تری ایفا می‌کرده‌اند؛ چنان‌که نقش به‌سزائی در آئین‌های برزگری ...
بیشتر
آنچه در قاموس ما مرگ نام گرفته و به تلخی از آن یاد می‌کنیم، در نگاه انسان برزگر، پیوند درگذشتگان با زمین و انتظاری برای رستاخیز بود؛ همچون دانه‌‌ای که به امید تجدید حیات در خاک دفن می‌کرد. شواهد برجای مانده از شیوه‌های سوگواری، گویا است که در این وادی، زنان نقش مهم‌تری ایفا می‌کرده‌اند؛ چنان‌که نقش به‌سزائی در آئین‌های برزگری داشته‌اند. بنابراین جستار حاضر، با هدف تبیین نقش زنان در آئین‌های سوگواری و ارتباط آن با آئین‌های کشاورزی، درصدد است به این پرسش‌ها پاسخ دهد که چرا کنشگران آئین‌های سوگ اغلب زنان هستند؟ و آیا ارتباطی بین آئین‌های سوگواری و آئین‌های کشاورزی وجود دارد؟ در همین راستا این پژوهش، هشت نگاره ایرانی با مضمون سوگ از دوره ایلخانی تا صفویه را به روشی تاریخی–تحلیلی با کاربست رویکرد آیکونوگرافی تحلیل کرد. نتایج نشان میدهد آئین‌های سوگواری ذاتاً جهت فعال‌سازی قوای نباتات -که در قالب ایزدان گیاهی تجسد یافته‌اند- صورت می‌پذیرفت. این پویه طی استحاله‌ای کلی، از سوگواری برای خدای نباتی آغاز، سپس به سوگواری برای شخصیتهای اساطیری-حماسی و نهایتاً شخصیتهای تاریخی دگرسان شد. بر مبنای قرینه‌سازی سوگواری و کشاورزی، از آنجا که حضور زنان در زمینهای زراعی مبارک انگاشته می‌شد، حضور ایشان در سوگواری‌ها توجیه می‌پذیرد.
فرامرز خجسته؛ حسین پولادیان؛ زهرا انصاری
چکیده
در قصه‌‌های کوتاه عیاری فارسی، زنان نقش و حضوری برجسته، زنده، محوری و اثرگذار دارند که به انحاء و اشکال گوناگون در این متون انعکاس یافته است. گفتمان عیاری در تاریخ ایران، همواره در تقابل با نظم مسلط موجود شکل گرفته و درپی حق‌‌طلبی، برابری‌‌‌‌خواهی، رفع خودکامگی، تبعیض و ستم بوده است. زنان عیار در قصه‌‌های عیاری، نمایندة همین ...
بیشتر
در قصه‌‌های کوتاه عیاری فارسی، زنان نقش و حضوری برجسته، زنده، محوری و اثرگذار دارند که به انحاء و اشکال گوناگون در این متون انعکاس یافته است. گفتمان عیاری در تاریخ ایران، همواره در تقابل با نظم مسلط موجود شکل گرفته و درپی حق‌‌طلبی، برابری‌‌‌‌خواهی، رفع خودکامگی، تبعیض و ستم بوده است. زنان عیار در قصه‌‌های عیاری، نمایندة همین گفتمان‌‌اند و به‌نوعی خرده‌‌فرهنگ عیاری را در تقابل با نظام مردسرور ظالمانه و بی‌‌اخلاق نمایندگی میکنند. این پژوهش با رویکرد کیفی و با استفاده از روش تحلیل محتوا انجام شده است. در ابتدا قصه‌‌های عیاری زنانه گردآوری، سپس شیوة چاره‌‌اندیشی‌‌های زنان دربرابر انواع ظلم و استبداد مردان، بهویژه در موضوع تبعیض جنسیتی، احصاء، تحلیل و تبیین شدهاند. براساس یافتههای پژوهش، بیشترین بسامد این چاره‌‌اندیشی‌‌ها به تحقیر، فریب دادن، مبدل‌‌پوشی، استفاده از داروی بیهوشی و فرار مخفیانه اختصاص دارد. غالب مکرهایی که زنان به‌کار می‌‌گیرند از نوع واکنشی هستند؛ یعنی در حکم پاسخ‌‌هایی ازسوی زنان هستند که دربرابر تنوع‌‌طلبی جنسی مردان، بی‌‌عدالتی، نابرابری، ستم، زورگویی، خودکامگی، و اعمال قدرت جامعة مردسالار به‌کار گرفته میشوند. در این بافت است که زنان مجال «مردانگی» می‌‌یابند.
وجیهه جوانی؛ فرشته آقاجانی؛ مینا عالمی
چکیده
چکیدهدر دنیای امروز، رسانه‌‌ها مهمترین ابزار انتقال پیام هستند که به طرق گوناگون در دسترس عموم مردم قرار دارند و سهم چشمگیری در میزان آگاهی مردم نسبت به موضوعات مختلف دارند؛ بنابراین، در پژوهش حاضر به مطالعۀ تأثیر رسانه‌‌ها بر کلیشههای جنسیتی در ورزش زنان پرداخته شدهاست. روش به‌کار گرفته برای تجزیه و تحلیل دادهها، ...
بیشتر
چکیدهدر دنیای امروز، رسانه‌‌ها مهمترین ابزار انتقال پیام هستند که به طرق گوناگون در دسترس عموم مردم قرار دارند و سهم چشمگیری در میزان آگاهی مردم نسبت به موضوعات مختلف دارند؛ بنابراین، در پژوهش حاضر به مطالعۀ تأثیر رسانه‌‌ها بر کلیشههای جنسیتی در ورزش زنان پرداخته شدهاست. روش به‌کار گرفته برای تجزیه و تحلیل دادهها، تحلیل مضمون یا تماتیک است. جامعۀ پژوهش شامل زنان ایرانی ورزشکار در سطح حرفهای و همچنین شامل پژوهشگرانی است که در حوزۀ مطالعاتی ورزش زنان فعالیت میکنند. در تحلیل یافتههای حاصل از مصاحبهها، دو تم اصلی؛ کژکارکردها و کارکردهای رسانه‌‌ها در حوزۀ تأثیرگذاری رسانه‌‌ها بر کلیشههای جنسیتی استخراج شد که بیانگر تأثیر دوگانه و متضاد آنهاست؛ بدین معنی که؛ از یکسو، پیامد بازتاب موفقیتها و فعالیتهای زنان ورزشکار حرفهای در رسانه‌‌ها سبب تضعیف اندیشههای حاکم مردسالارانه در ورزش میشوند، ولی، ازسوی دیگر، رسانه‌‌ها بهواسطۀ سوگیری در تأکید و بزرگنمایی بعد زنانگی ورزشکاران زن با القای نگاه جنسیتی و باور غیرجدی بودن ورزش زنان در اذهان عموم به تقویت کلیشههای جنسیتی در جامعه میپردازند.
افسانه توسلی؛ زهره بابایی
چکیده
چکیدهسینمای اصغر فرهادی، برندۀ جایزۀ اسکار، با تمرکز بر حضور بیشتر زنان و ارائۀ نقش‌های کلیدی بدان ها، به مقولۀ «زن» توجه ویژه نشان داده است، اما باید دریافت بازنمایی زن در این آثار تا چه حد توانسته از تصورات قالبی و کلیشههای مردانه رها شود؟ فیلم‌های «رقص در غبار»، «شهر زیبا»، «چهارشنبه‌سوری»، «دربارۀ ...
بیشتر
چکیدهسینمای اصغر فرهادی، برندۀ جایزۀ اسکار، با تمرکز بر حضور بیشتر زنان و ارائۀ نقش‌های کلیدی بدان ها، به مقولۀ «زن» توجه ویژه نشان داده است، اما باید دریافت بازنمایی زن در این آثار تا چه حد توانسته از تصورات قالبی و کلیشههای مردانه رها شود؟ فیلم‌های «رقص در غبار»، «شهر زیبا»، «چهارشنبه‌سوری»، «دربارۀ الی»، «جدایی نادر از سیمین»، «گذشته»، «فروشنده» و «همه میدانند» آثاری هستند که در آن ها زن نقطۀ کانونی فیلم بهشمار میآید. در این پژوهش کوشیدهایم با روش تحلیل محتوای کیفی، و این رویکرد که فرهادی با بازنمایی زندگی زنان به اهمیتبخشی او توجه کرده، به بررسی این فیلمها بپردازیم. بررسی کدها، مقولات و مفاهیم نشان میدهد که اگرچه تعداد و اهمیت کاراکترهای زن و نیز سپردن نقش‌های کلیدی بدان ها با گذشت زمان روبهفزونی بوده، در عین حال زنان با کنشهای منفعلانه، نقش‌های شغلی جنسیتزده و عدم حضور در عرصۀ عمومی، به‌شکلی وابسته به همسر از نظر مالی، بحرانزا، مستأصل، ناتوان و بیکفایت نمایش داده میشوند. بهنظر می‌رسد جهت اهمیتبخشی به زن، تمرکز بر موضوع زن کافی نیست و باید به لایههای پنهان روایتها که حاکی از ذهنیت و تصورات قالبی مردانه است، نیز توجه کرد.
فهیمه ملکی مارشک؛ ابوالقاسم قوام؛ هما زنجانی زاده
چکیده
چکیدههویت، تصویری ذهنی جهت شناخت است و میتوان آن را در ویژگیهایی که به هر فرد تشخّص می‌‌دهند، یافت. بررسی هویت زنان موضوع کنکاش پژوهشگران مختلفی بوده است. شاهنامۀ فردوسی از این رو که دربردارندۀ بخش عمده‌ای از میراث فرهنگی و اجتماعی ایرانیان است، منبع مناسبی برای بررسی هویت زنان است. متن پژوهش شاهنامۀ فردوسی تصحیح جلال خالقی ...
بیشتر
چکیدههویت، تصویری ذهنی جهت شناخت است و میتوان آن را در ویژگیهایی که به هر فرد تشخّص می‌‌دهند، یافت. بررسی هویت زنان موضوع کنکاش پژوهشگران مختلفی بوده است. شاهنامۀ فردوسی از این رو که دربردارندۀ بخش عمده‌ای از میراث فرهنگی و اجتماعی ایرانیان است، منبع مناسبی برای بررسی هویت زنان است. متن پژوهش شاهنامۀ فردوسی تصحیح جلال خالقی مطلق است. روش تحقیق، کیفی و فنّ مورد استفاده، تحلیل محتوا و چارچوب تحقیق، مدل مفهومی است. از دو مفهوم بنیادی «من» و «منِ اجتماعی» برای تحلیل کنشهای زنان در شاهنامه استفاده شده است. این پژوهش نشان میدهد که هویت‌یابی زنان در شاهنامه، نتیجۀ برتری «من» در خودشان است. در کنشهای تمام شخصیتهای مورد مطالعه جز سیندخت، من از منِ اجتماعی آشکارتر است. آنجا که بحث انتخاب یا تصمیم‌گیری است، کنش‌‌هایی از زنان سرمی‌‌زند که چه‌بسا در همان لحظه از تفاوت آن آگاه نیستند و وقتی خلاف هنجارها و انتظارات جامعه رفتار میکنند، «من» آشکار میشود. بروز همین کنشهای متفاوت و هنجارشکنی‌‌هاست که باعث تشخص و فردیت آنان میشود. جسارت در عشق، شجاعت، جنگاوری، خردمندی و سیاست از ویژگیهای هویت‌بخشِ زنان در بخش پهلوانی شاهنامۀ فردوسی به‌شمارمی‌رود.
میترا علیشاهی؛ مصطفی مهدوی آرا
چکیده
ادبیات زنانه به‌منزلة یکی از گونههای ادبی، در کشورهای عربی و به طور خاص کویت از دهة پنجاه آغاز و در دهة هفتاد تا نود به اوج خود رسید. بثینة‌العیسی به‌عنوان یکی از فعالان این حوزه‌ـ با انتشار رمان تحت أقدام الأمهات‌ـ توانسته است با قلم ادبی خود مشکلات زنان و جامعة در حال گذار کویت را در دنیای داستان به تصویر بکشد. از ویژگیهای ...
بیشتر
ادبیات زنانه به‌منزلة یکی از گونههای ادبی، در کشورهای عربی و به طور خاص کویت از دهة پنجاه آغاز و در دهة هفتاد تا نود به اوج خود رسید. بثینة‌العیسی به‌عنوان یکی از فعالان این حوزه‌ـ با انتشار رمان تحت أقدام الأمهات‌ـ توانسته است با قلم ادبی خود مشکلات زنان و جامعة در حال گذار کویت را در دنیای داستان به تصویر بکشد. از ویژگیهای بارز این رمان، چند‌صدایی و تعدد شخصیتهای زنی است که هریک نمایندة طبقهای از جامعة زنان کویت هستند؛ شخصیتهای زنی که به تناوب در داستان حاضر میشوند و نویسنده از ذهن ایشان رنجها و مشکلاتشان را روایت می‌کند و تغییر و تحولات جامعة زنان را به تصویر میکشد. به نظر می‌رسد بثینة العیسی درصدد است ضمن آگاهیبخشی به خوانندگان خود، از تحولی سخن بگوید که با دست یافتن نسل جدید به حقوق از‌دست‌رفتة خویش به دست آمده است. تحقیق حاضر درصدد است با روش توصیفی‌ـ تحلیلی شخصیتهای زن رمان را مورد تحلیل قرار دهد و تشویشها و تمایلات درونیشان را به تصویر بکشد. نتایج تحقیق گویای آن است که بثینة العیسی با تکیه بر دانش ادبی و مهارت نویسندگی خود توانسته است در رمان تحت أقدام الأمهات، آرا و اندیشههای فمینیستی خود را بیان کند و با کلیشهسازیهای فرهنگ مردسالار به مقابله برخیزد. العیسی در این اثر ادبی با آفرینش شخصیتهای مختلف زن، اندیشههای مردسالار و زنستیزانة جامعة کویت را منعکس می‌کند و دو واکنش «تسلیم‌شدن» ایشان را در نسل قدیم و «عصیانگری» را در نسل‌های جدید به نمایش میگذارد.
نجمه فانی؛ محمد حسین اسدی داوود آبادی؛ علی روشنایی
چکیده
بررسی تغییراتی که در ادراک و عملکرد نسل‌های مختلف از زیبایی بدن رخ داده است بر این فرض استوار است که نسل‌های مختلف با سپری‌کردن تحولات متفاوت اجتماعی، تجارب متفاوتی از منظر ارزش‌ها، هنجارها و عملکرد زیبایی دارند. بر این مبنا، این پژوهش با هدف مطالعة تحولات عینی و ذهنی زیبایی بین سه نسل زنان در شهر اراک به انجام رسیده است. چارچوب ...
بیشتر
بررسی تغییراتی که در ادراک و عملکرد نسل‌های مختلف از زیبایی بدن رخ داده است بر این فرض استوار است که نسل‌های مختلف با سپری‌کردن تحولات متفاوت اجتماعی، تجارب متفاوتی از منظر ارزش‌ها، هنجارها و عملکرد زیبایی دارند. بر این مبنا، این پژوهش با هدف مطالعة تحولات عینی و ذهنی زیبایی بین سه نسل زنان در شهر اراک به انجام رسیده است. چارچوب نظری پژوهش براساس تلفیق نظریههای بوردیو، گیدنز، اینگلهارت و فمنیسم تدوین شده است. روش پژوهش، پیمایش مقطعی و علّیـ تبیینی است. نمونه از بین سه نسل اخیر زنان شهر اراک (گروه‌های سنی بین 19ـ68) مطابق فرمول کوکران 383 نفر محاسبه شد؛ اما برای اطمینان از افت نمونه پرسش‌نامه بین 390 نفر توزیع شد. نتایج پژوهش شواهدی از «تمایز نسلی در عینیت و همگرایی نسلی در ذهنیت زیبایی» در اختیار ما قرار میدهد که براساس آن هرچند در نوع خودپندارة بدنی و میزان تمایل به زیباسازی بدن تفاوت معناداری بین نسل‌های جوان، میانسال و مسن مشاهده نمیشود، در نمود و اقدام عملی برای زیباسازی بدن، که در قالب مدیریت بدن خود را نشان میدهد، بین نسل‌های سهگانه تفاوت معناداری وجود دارد.
صمد عابدینی؛ صمد رسول زاده اقدم؛ پرویز صبوری کزج
چکیده
از عوامل تعیینکنندة عدالتطلبی و سلطهجویی، ادراک هر فرد از عدالت جنسیتی است. این پژوهش با هدف مطالعة ادراک عدالت جنسیتی زنان و نقش عوامل جامعه‌شناختی در پیدایش این پدیده در بستر قومیت انجام شده است. مبانی نظری پژوهش براساس نظریههای هومنز، بوردیو و پارسونز تدوین یافته است. روش پژوهش از نوع پیمایش است که دادهها با ابزار ...
بیشتر
از عوامل تعیینکنندة عدالتطلبی و سلطهجویی، ادراک هر فرد از عدالت جنسیتی است. این پژوهش با هدف مطالعة ادراک عدالت جنسیتی زنان و نقش عوامل جامعه‌شناختی در پیدایش این پدیده در بستر قومیت انجام شده است. مبانی نظری پژوهش براساس نظریههای هومنز، بوردیو و پارسونز تدوین یافته است. روش پژوهش از نوع پیمایش است که دادهها با ابزار پرسش‌نامة محقق‌ساخته گردآوری شده است. جامعة آماری شامل کلیة زنان بالای20سال اقوام ترک، کرد و گیلک شهرستانهای اردبیل، پارسآباد، خلخال، سنندج، پیرانشهر، بیجار، رشت، لاهیجان و تالش است. روش نمونه‌گیری هدفمند و از نوع سهمیهای است. نتایج پژوهش نشان داد 52درصد از پاسخدهندگان تعریف عدالت جنسیتی را به ویژگیهای فرهنگی و اجتماعی ارجاع می‌‌دهند و نقش عوامل طبیعی و بیولوژیکی را در شکلدهی به عدالت جنسیتی مفروض نمیدانند. آزمونهای مقایسه‌ای بیشترین اختلاف برداشت از ادراک عدالت جنسیتی را بین قوم کرد و گیلک نشان داد. آزمونهای تحلیل چندمتغیره تفاوت ابعاد ادراک عدالت جنسیتی را برحسب متغیرهای سرمایة فرهنگی، سرمایة اجتماعی، سرمایة نمادین، سرمایة اقتصادی، سرمایة عاطفی و تصورات قالبی بین اقوام ترک، کرد و گیلک تأیید کرد.
منصور طبیعی؛ رعنا محمدتقی نژاد اصفهانی
چکیده
هدف از این پژوهش تحلیل گفتمان انتقادی فرودستی زنان از خلال تحلیل چهار فیلم سینمایی عروس آتش، کاغذ بیخط، خانة پدری و ناهید است. چارچوب نظری استفاده‌شده نظریة خودمداری قاضیمرادی است که با روش تحلیلگفتمان انتقادی فرکلاف انجام شده است. تحلیلگفتمان انتقادی با پیوند میان ساختارهای گفتمانی و بافتهای اجتماعی می‌تواند ...
بیشتر
هدف از این پژوهش تحلیل گفتمان انتقادی فرودستی زنان از خلال تحلیل چهار فیلم سینمایی عروس آتش، کاغذ بیخط، خانة پدری و ناهید است. چارچوب نظری استفاده‌شده نظریة خودمداری قاضیمرادی است که با روش تحلیلگفتمان انتقادی فرکلاف انجام شده است. تحلیلگفتمان انتقادی با پیوند میان ساختارهای گفتمانی و بافتهای اجتماعی می‌تواند به درک ما برای فهم مسائلی که وجود دارد کمک کند. از جمله نظمهای گفتمانی مسلط، گفتمان پدرسالاری است که روابط بین دو جنس را از موضع قدرت واسازی می‌کند؛ همچنین، گفتمانِ سنت و تجدد که باعث میشود سوژهها به بازتعریف هویت خویش دست بزنند. این روش شامل سه مرحلة توصیف، تفسیر و تبیین است. برای این منظور، در مرحلة توصیف، به ویژگیهای صوری متن (تحلیل دیالوگها و سکانسها) توجه شده است. در مرحلة دوم، که مرحلة تفسیر است، به بیناگفتمانیت (پرکتیس گفتمانی) پرداخته شده است؛ و در مرحلة آخر تأثیر متقابل ساختارهای کلان اجتماعی بر متن با تکیه بر نظریة خودمداری بررسی شده است. نتایج حاکی از آن است که چگونه از گذار دو فضای گفتمانی سنت و تجدد، نظم گفتمان جنسیتی و روابط قدرت نهفته در این سلسلهمراتب، باعث فرودستی زنان و سپس مقاومت آنها در برابر فرادستی مردان شده است. زنانگیهای مدرن و سنتی نه‌تنها در تقابل با‌هم قرار می‌‌گیرند، بلکه از سویی دیگر، دال زنانه در مقابل سوژههای مرد سنتی و مدرن نیز بازنمایی میشود.
مهتاب دادخواه؛ کریم حاجی زاده؛ بهروز افخمی؛ حبیب شهبازی شیران
چکیده
متون تاریخی به جهت روایتگریهای مردانه از فرمانروایان و بزرگان دوره‌های تاریخی، اغلب کمتر از مردمان عادی، بهویژه زنان، گفتهاند. درواقع،زنان با اینکه نیمی از جامعة بشری و تربیتدهندة مردان و نسل آینده هستند و در ادوار تاریخی نیز تأثیر انکارناپذیری در روابط اجتماعی، حفظ و تداوم سنتها، رسوم و حتی بازیهای سیاسی داشته‌اند، ...
بیشتر
متون تاریخی به جهت روایتگریهای مردانه از فرمانروایان و بزرگان دوره‌های تاریخی، اغلب کمتر از مردمان عادی، بهویژه زنان، گفتهاند. درواقع،زنان با اینکه نیمی از جامعة بشری و تربیتدهندة مردان و نسل آینده هستند و در ادوار تاریخی نیز تأثیر انکارناپذیری در روابط اجتماعی، حفظ و تداوم سنتها، رسوم و حتی بازیهای سیاسی داشته‌اند، در بیشتر مواقع به دلایل فرهنگی کمتر سخنی از حضور آنان در اجتماع به میان آمده یا زیر سایة مردان تعریف شدهاند. بنابراین، برای روشن کردن موضوع و پاسخ به خلأها و پرسش‌های موجود روشهای باستانشناختی و مطالعة مواد فرهنگی بسیار ارزشمند و کارگشاست، زیرا باستان‌شناسی همواره با استفاده از مواد فرهنگی به بازسازی جوامع، فرهنگ و نقش‌های انسان میپردازد. مقالة پیش رو نگاره‌های مکتب تبریز را به‌عنوان شواهد مادی دورة صفوی بررسی کرده است و تلاش می‌کند تصویری را که در متون دورة صفوی از زنان ارائه میشود با تصاویر باقی‌مانده از آنان در نگاره‌های مکتب تبریز مقایسه کند و تناقضها و شباهتهای بین آن دو را به بحث بگذارد. در اینجا مطالعة نگاره‌های شاهنامة شاه تهماسب، خمسة نظامی و هفت‌اورنگ جامی نشان داد که زنان در دورة صفوی دست‌ِکم در دوران همزمان با مکتب تبریز برخلاف متون تاریخیِ آن دوره نقش پررنگ و فعال‌تری در جامعه داشته‌اند.
مسعود علیا؛ مژده هاشمی نسب
چکیده
پژوهش حاضر چگونگی بیان خود از طریق انتخاب تصویر پروفایل را در میان کاربران زن ایرانی در شبکههای اجتماعی مجازی (مطالعة موردی: فیسبوک) با تکیه بر نظریۀ نمایشی اروینگ گافمن بررسی می‌کند. پژوهش حاضر پژوهشی‌ـ بنیادی است. در نظریة نمایشی گافمن، جامعه همچون صحنة نمایش و کنشگران همچون بازیگران نمایش در نظر گرفته میشوند. اگر شبکههای ...
بیشتر
پژوهش حاضر چگونگی بیان خود از طریق انتخاب تصویر پروفایل را در میان کاربران زن ایرانی در شبکههای اجتماعی مجازی (مطالعة موردی: فیسبوک) با تکیه بر نظریۀ نمایشی اروینگ گافمن بررسی می‌کند. پژوهش حاضر پژوهشی‌ـ بنیادی است. در نظریة نمایشی گافمن، جامعه همچون صحنة نمایش و کنشگران همچون بازیگران نمایش در نظر گرفته میشوند. اگر شبکههای اجتماعی را بتوان جامعهای پنداشت که کاربران درون آن به اجرای نقش میپردازند، میتوان انتخاب تصاویر پروفایل را آغاز این اجرا در نظر گرفت. فضای مجازی این امکان را فراهم می‌کند که کاربران در مواجهه با دیگران یک «خود» انتخابی داشته باشند و آن را از طرق گوناگون همچون انتخاب تصویر پروفایل بیان کنند. این نوشتار در ذیل مطالعات فرهنگ دیداری جای می‌گیرد که تأکید آن بر فرهنگ به‌منزلة عنصر تأثیرگذار بر تجربۀ دیداری است و بالعکس. در پرتو این نگرش، آن جنبه‌های فرهنگی که در انتخاب تصویر پروفایل به دست کاربران زن تأثیرگذارند شناسایی میشوند. در پژوهش حاضر، تلاش شده است که خود تصاویر تحلیل شوند و برای این منظور 200 تصویر پروفایل به‌عنوان نمونه انتخاب شدهاند. در بررسی تصاویر هم از تحلیل محتوای کیفی و هم تحلیل کمی به منظور مشاهده و دسته‌بندی مقولههای شناسایی‌شده بهره بردهایم. به نظر می‌رسد زنان در تصاویر پروفایل خود تلاش میکنند یک خود ایدئال را بسازند و به نمایش بگذارند که با کلیشههای جنسیتی همخوان باشد و همچنان درگیر بازتولید و اجرای هنجارهای جنسیتی هستند.
صدرالدین طاهری
چکیده
برپایة اسناد باستانشناختی و انسانشناختی برخی از جوامع باستانی با ساختار مادرمحور اداره میشدهاند. در میان تمدنهای باستانی ایران، شهر سوخته بهسبب انتشار مداوم نتایج کاوشهای درازمدت و علمی مورد مطالعاتی مناسبی برای بررسی جایگاه اجتماعی زنان بهشمار میرود. این نوشتار، پژوهشی تاریخی است که از دیدگاه ماهیت توصیفی‌ـ ...
بیشتر
برپایة اسناد باستانشناختی و انسانشناختی برخی از جوامع باستانی با ساختار مادرمحور اداره میشدهاند. در میان تمدنهای باستانی ایران، شهر سوخته بهسبب انتشار مداوم نتایج کاوشهای درازمدت و علمی مورد مطالعاتی مناسبی برای بررسی جایگاه اجتماعی زنان بهشمار میرود. این نوشتار، پژوهشی تاریخی است که از دیدگاه ماهیت توصیفی‌ـ تحلیلی و از دیدگاه هدف بنیادی نظری بهشمار میرود و داده‌های کیفی و کمی آن به شیوة اسنادی با نمونه‌گیری هدفمند دادهاندوزی شدهاند. مهرها که نشانة جایگاه برجستة اجتماعی، منصب حکومتی یا مشارکت در تجارت هستند، در شهر سوخته تقریباً به‌طور کامل به زنان تعلق دارند. اجساد خفته در بسیاری از گورهای زنانة شهر سوخته را براساس شمار بالای گورآوندها میتوان صاحب سرمایه دانست. فراوانی این اشیا بهویژه در دورة دوم، که جمعیت و توان بازرگانی شهر سوخته به اوج می‌رسد، آشکار می‌کند که زنان شهر سوخته (دست‌کم در دوره‌های دوم و چهارم) به‌طور میانگین از مردان ثروتمندتر بودهاند. در شهر سوخته، اسلحه بهندرت یافت میشود و بهجای آن در کنار زنان درگذشته اغلب اشیای زینتی و لوازم گوناگون آرایش نهاده شده. با توجه به مالکیت مهرها، میتوان پیشنهاد کرد که کالاهای تولیدشده در روستاهای اقماری را زنان در شهر به فروش می‌رسانده یا به مناطق دیگر صادر می‌کرده‌اند. برپایة شواهد تحلیلشده در این مقاله نگارنده بر این باور است که جامعة شهرسوخته دست‌کم در بخش مهمی از تاریخ 1300سالة خود به شیوة مادرمحوری اداره شده است و زنان آن سهم چشمگیری در شکل‌گیری اجتماعی و اقتصادی این تمدن داشته‌اند.
جغرافیا
کیومرث یزدان‌پناه درو؛ ندا عسگری
چکیده
جغرافیای انتخابات از مباحث مهم جغرافیای سیاسی است که از طریق همین گزینش‌های سیاسی مهمترین افراد سیاسی کشور به‌صورت رسمی انتخاب میشوند. چنانچه یک کشور مانع مشارکت بعضی مردم در انتخابات شوند، این نظام دموکراتیک نیست. یکی از وجوه مهم دموکراتیک‌بودنِ نظام سیاسی حضور و فعالیت زنان در عرصه‌های سیاسی است و در این میان نحوة برخورد ...
بیشتر
جغرافیای انتخابات از مباحث مهم جغرافیای سیاسی است که از طریق همین گزینش‌های سیاسی مهمترین افراد سیاسی کشور به‌صورت رسمی انتخاب میشوند. چنانچه یک کشور مانع مشارکت بعضی مردم در انتخابات شوند، این نظام دموکراتیک نیست. یکی از وجوه مهم دموکراتیک‌بودنِ نظام سیاسی حضور و فعالیت زنان در عرصه‌های سیاسی است و در این میان نحوة برخورد و رفتار جامعه با زنان از شاخص‌های مهم توسعۀ سیاسی و اجتماعی در آن جامعه است که شرایط را برای حضور فعال و مشارکت مؤثر زنان و بهره‌گیری جدیتر از قدرت، تفکر، ابداع و خلاقیت آنها فراهم میآورد. ازاین‌رو، با درک اهمیت مشارکت سیاسی زنان، هر کشوری باید تلاش کند موانع فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی مشارکت زنان را رفع کند و زمینۀ دستیابی به رشد و شکوفایی جامعه در همۀ عرصهها را فراهم آورد. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر بررسی میزان مشارکت زنان در انتخابات مجلس شورای اسلامی طی سه دورة متوالی 8، 9 و 10 است. جامعة آماری این تحقیق شامل آن دسته از مدیران و کارشناسان مراکز مطالعات و پژوهش زنان در ارگانهای مختلف و همچنین دانشجویان تحصیلات تکمیلی و استادان دانشگاه بودند که با موضوع بررسی‌شدة این پژوهش در ارتباط بودند. روش انتخاب این افراد به‌صورت تمام‌شمار در دسترس تعیین شد (38 =N). ابزار گردآوری اطلاعات پژوهش پرسش‌نامة محقق‌ساخته بود که براساس مطالعة اکتشافی تدوین شد. در این مطالعه، پنج عامل اقتصادی، اجتماعی‌ـ فرهنگی، سیاسی، جغرافیایی و شخصیتی و یک شاخص موانع موجود بر مشارکت زنان در انتخابات مجلس شورای اسلامی شناسایی شدند. تجزیه و تحلیل یافتههای این تحقیق بر پایة نرم‌افزار Spss25 و آزمون تی تکنمونهای، رگرسیون خطی ساده، رتبهبندی فریدمن و تحلیل استنباطی‌ـ توصیفی استوار بود.
هنر
ساره طهماسبی زاده؛ محمدابراهیم زارعی
چکیده
از اوایل دورة قاجار، سیاحان بسیاری توانستند اطلاعات کمنظیری دربارة زنان ارائه دهند. زیبایی زنان ایرانی از نکاتی است که نظر سیاحان اروپایی را به خود جلب کرده است. بازتاب این زیبایی را در نقاشیهای این دوره به‌وفور میبینیم. اما نکتهای که جلب توجه می‌کند تفاوت فاحش عکس‌های بازماندة زنان دورة قاجار با سفرنامه‌ها و نقاشیهای ...
بیشتر
از اوایل دورة قاجار، سیاحان بسیاری توانستند اطلاعات کمنظیری دربارة زنان ارائه دهند. زیبایی زنان ایرانی از نکاتی است که نظر سیاحان اروپایی را به خود جلب کرده است. بازتاب این زیبایی را در نقاشیهای این دوره به‌وفور میبینیم. اما نکتهای که جلب توجه می‌کند تفاوت فاحش عکس‌های بازماندة زنان دورة قاجار با سفرنامه‌ها و نقاشیهای این دوره است. آنچه در این پژوهش مطالعه شده، بررسی صحت سیمای زنان دورة قاجار براساس مدارک تصویری زنان در نگارگری و عکاسی و تطبیق آنها با نگاشتههای سفرنامههاست. گردآوری مطالب در این پژوهش کتابخانه‌ای است و به طریقة تاریخی‌ـ تحلیلی نگاشته شده است. بر این اساس، پرسش‌های این مقاله بدین ترتیب است: سیمای ظاهری زنان در نقاشیهای دورة قاجاریه تا چه میزان با سایر مدارک تصویرنگاری از قبیل عکاسی و نوشتههای سیاحان همخوانی دارد؟ و در صورت تفاوت در سیمای ظاهری زنانی که در مدارک یاد شده، چه عامل یا عواملی سبب این موضوع شده است؟ نتیجة بررسیها نشان میدهد که ما شاهد نوعی تفاوت در میان عکس‌های برجای‌مانده با نقاشیهای این دوره هستیم. در دورة قاجار، هنرمند نقاش در ترسیم چهرة زن به آرمان‌گرایی و عدم شبیه‌سازی گرایش داشت. میتوان گفت زن در تصویرنگاریهای این دوره، اعم از عکس یا نقاشی، ابزاری در جهت بیان شکوه قدرت و سلطنت است.
ادبیات
احسان قبول؛ عبدالله رادمرد؛ زهرا شریعت پناه
چکیده
متون ادبی و تاریخی را میتوان مهمترین ابزار شناخت سیمای زنان اقوام مختلف در ادوار گذشته دانست و یکی از کارکردهای دانش تصویرشناسی این است که می‌تواند تصاویر زنان را در این متون به صورت منظم و علمی طبقهبندی و تحلیل کند. از جمله متون ادبی که سیمای نسبتاً واقعی از زنان ارائه می‌کند سفرنامههاست و یکی از جامعترین این نوع ...
بیشتر
متون ادبی و تاریخی را میتوان مهمترین ابزار شناخت سیمای زنان اقوام مختلف در ادوار گذشته دانست و یکی از کارکردهای دانش تصویرشناسی این است که می‌تواند تصاویر زنان را در این متون به صورت منظم و علمی طبقهبندی و تحلیل کند. از جمله متون ادبی که سیمای نسبتاً واقعی از زنان ارائه می‌کند سفرنامههاست و یکی از جامعترین این نوع ادبی در قرن هشتم سفرنامة ابن‌بطوطه است. در این مقاله، برآنیم که انواع تصاویر زنان را در این سفرنامه شناسایی و طبقهبندی کنیم. بر این اساس، نخست تصویر زنان پنج قوم ترک، مغول، ایران، چین و هند از سه منظر اوصاف ظاهری و آداب پوشش، ازدواج و حضور در فعالیتهای اجتماعی دسته‌بندی و تحلیل شدهاند و پس از آن نگرش ارزشگذارانة ابن‌بطوطه به هر تصویر بررسی شده است. نتیجة این پژوهش ضمن معرفی تصاویری جدید از زنان اقوام مذکور در سفرنامة ابن‌بطوطه تأیید این فرضیه است که پیشفرضهای مذهبی ابن‌بطوطه در نگرش ارزشی وی نسبت به زنان اقوام مختلف تأثیرگذار بوده است که به ترتیب در اقوام ترک و مغول، ایران و هند و چین خود را نشان میدهد.
جامعه شناسی
فاطمه گلابی؛ محمدباقر علیزاده اقدم؛ لیلا زارع‌زاده اردشیر
چکیده
هدف تحقیق حاضر، تحلیل و تبیین جامعه‌شناختی تحقیرشدگی بین زنان و ارتباط آن با سبکهای مختلف فرزندپروری است. این تحقیق توصیفی و تحلیلی‌ـ کمی است که با روش پیمایش انجام شده است. جامعة آماری این پژوهش را کل زنان بالای 15 سال ساکن در شهر تبریز تشکیل می‌‌دهند. نمونه‌گیری از نوع خوشه‌ای چند‌مرحله‌ای و حجم نمونه برابر با 400 نفر بوده است. ...
بیشتر
هدف تحقیق حاضر، تحلیل و تبیین جامعه‌شناختی تحقیرشدگی بین زنان و ارتباط آن با سبکهای مختلف فرزندپروری است. این تحقیق توصیفی و تحلیلی‌ـ کمی است که با روش پیمایش انجام شده است. جامعة آماری این پژوهش را کل زنان بالای 15 سال ساکن در شهر تبریز تشکیل می‌‌دهند. نمونه‌گیری از نوع خوشه‌ای چند‌مرحله‌ای و حجم نمونه برابر با 400 نفر بوده است. ابزار تحقیق پرسش‌نامه بوده که در متغیر سبک فرزندپروری از پرسش‌نامة استاندارد بامریند استفاده شده و در احساس تحقیرشدگی، پرسش‌نامه محقق‌ساخته بوده است. داده‌های جمع‌آوری‌شده با استفاده از نرم‌افزار spss تجزیه و تحلیل شدند. براساس نتایج توصیفی تحقیق، میانگین تحقیرشدگی بین زنان نسبتاً کم و میانگین ابعاد فرزندپروری در بعد آسان‌گیر در حد نسبتاً کم، در بعد مقتدرانه نسبتاً کم و در بعد استبدادی نسبتاً زیاد است. تحقیرشدگی با دو بعد فرزندپروری استبدادی و فرزندپروری مقتدرانه رابطة معناداری نشان میدهد. طبق دیدگاههای مطرح‌شده در زمینة فرزندپروری، تربیت منفی تحقیرشدگی بالایی را به همراه دارد، ولی ممکن است این تحقیرشدگی چنان با رفتارهای عادی و روابط روزمره عجین شود که به‌منزلة امری عادی تلقی شود. درواقع، هرچقدر به تعامل برابر‌نگر در بعد خانوادگی تأکید بیشتری شود، به همان میزان افراد تحقیرشدگی کمتری را تجربه خواهند کرد.
فرهنگی
حسین محمدزاده
چکیده
ترانههای اجتماعی بسیار متنوع‌اند. نوعی از ترانههای اجتماعی کارنواها یا ترانههای کارند. ترانههای کار نواهایی هستند که مردان و زنان در حین کار یا برای کار و ثمرةآن به‌صورت فردی یا جمعی میخوانند. هدف این تحقیق از سویی بررسی نقش زنان در تولید بخشی ازترانههای کار در مناطق کردنشین و تحلیل تماتیک مسائل اجتماعی در ترانههای ...
بیشتر
ترانههای اجتماعی بسیار متنوع‌اند. نوعی از ترانههای اجتماعی کارنواها یا ترانههای کارند. ترانههای کار نواهایی هستند که مردان و زنان در حین کار یا برای کار و ثمرةآن به‌صورت فردی یا جمعی میخوانند. هدف این تحقیق از سویی بررسی نقش زنان در تولید بخشی ازترانههای کار در مناطق کردنشین و تحلیل تماتیک مسائل اجتماعی در ترانههای کار زنان از دگر‌سو است. راهنمای نظری این تحقیق در نگرشهای تفسیری در فولکلورریشه دارد. روش جمع‌آوری دادهها مشتمل بر کار میدانی و انجام‌دادن مصاحبه با ترانهخوانان کار در مناطق مختلف استان کردستان بوده است. درواقع، بخشی از این ترانه‌ها در اقصا نقاط استان کردستان به‌طور مستقیم از زبان زنان و مردان اخذ شده است. ترانه‌ها در قدم بعد از حالت صوتی به متنی در‌آمده است.پس از آن، ترانههای خاص زنان و مردان تفکیک شده است. در مرحلة بعد، کل ترانههایی کار زنان به‌عنوان متن مورد مطالعه انتخاب شده است. روش تحلیل موضوعی برای درک مایگان ترانههایی به‌کار گرفتهشده که یکی از تکنیکهای پرکاربرد در تحقیقات کیفی است. نتایج مطالعه نشان داد که اولاً تنوع ترانههای کار بسیار زیاد است و بخشی از این ترانه‌ها از سوی زنان خلقشده است. درعینحال، غالب این ترانه‌ها مربوط به جامعةکشاورزی و دامداری است. ثانیاً از تحلیل مایگان این ترانههاپنج مقولةزیبایی، عشق،ناکامی، نابرابری و انتقاد استخراج شد و درنهایت در چارچوب الگوی موضوعی «هنر نرم اعتراض اجتماعی» جمعبندی شد. درواقع، مشخص شد که این آواها هنری اجتماعی‌اند که از سوی زنان و در جریان امور زندگی و برای ناکامیهای فردی و اجتماعی، حسرتها و تمناهای زندگی خوانده میشوند.
