1. تأثیر رسانه‌‌ها بر کلیشه‌‌های جنسیتی در ورزش زنان

وجیهه جوانی؛ فرشته آقاجانی؛ مینا عالمی

دوره 14، شماره 1 ، فروردین 1401، ، صفحه 57-72

چکیده

   چکیدهدر دنیای امروز، رسانه‌‌ها مهم‌‌ترین ابزار‌‌ انتقال پیام هستند که به طرق گوناگون در دسترس عموم مردم قرار دارند و سهم چشمگیری در میزان آگاهی مردم نسبت به موضوعات مختلف دارند؛ بنابراین، در پژوهش حاضر به مطالعۀ تأثیر رسانه‌‌ها بر کلیشه‌‌های جنسیتی در ورزش زنان پرداخته شده‌‌است. روش به‌کار گرفته برای تجزیه و تحلیل داده‌‌ها، ...  بیشتر  چکیدهدر دنیای امروز، رسانه‌‌ها مهم‌‌ترین ابزار‌‌ انتقال پیام هستند که به طرق گوناگون در دسترس عموم مردم قرار دارند و سهم چشمگیری در میزان آگاهی مردم نسبت به موضوعات مختلف دارند؛ بنابراین، در پژوهش حاضر به مطالعۀ تأثیر رسانه‌‌ها بر کلیشه‌‌های جنسیتی در ورزش زنان پرداخته شده‌‌است. روش به‌کار گرفته برای تجزیه و تحلیل داده‌‌ها، تحلیل مضمون یا تماتیک است. جامعۀ پژوهش شامل زنان ایرانی ورزشکار در سطح حرفه‌‌ای و همچنین شامل پژوهشگرانی است که در حوزۀ مطالعاتی ورزش زنان فعالیت می‌‌کنند. در تحلیل یافته‌‌های حاصل از مصاحبه‌‌ها، دو تم اصلی؛ کژکارکردها و کارکردهای رسانه‌ها در حوزۀ تأثیرگذاری رسانه‌‌ها بر کلیشه‌‌های جنسیتی استخراج شد که بیانگر تأثیر دوگانه و متضاد آنهاست؛ بدین معنی که؛ از یک‌سو، پیامد بازتاب موفقیت‌‌ها و فعالیت‌‌های زنان ورزشکار حرفه‌‌ای در رسانه‌‌ها سبب تضعیف اندیشه‌‌های حاکم مردسالارانه در ورزش می‌‌شوند، ولی، ازسوی دیگر، رسانه‌ها به‌‌واسطۀ سوگیری در تأکید و بزرگنمایی بعد زنانگی ورزشکاران زن با القای نگاه جنسیتی و باور غیرجدی بودن ورزش زنان در اذهان عموم به تقویت کلیشه‌های جنسیتی در جامعه می‌‌پردازند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 709.69 K

2. تصویر زن در آثار سینمایی اصغر فرهادی

افسانه توسلی؛ زهره بابایی

دوره 13، شماره 4 ، دی 1400، ، صفحه 541-559

چکیده

  چکیدهسینمای اصغر فرهادی، برندۀ جایزۀ اسکار، با تمرکز بر حضور بیشتر زنان و ارائۀ نقش‌های کلیدی بدان ها، به مقولۀ «زن» توجه ویژه نشان داده است، اما باید دریافت بازنمایی زن در این آثار تا چه حد توانسته از تصورات قالبی و کلیشه‌های مردانه رها شود؟ فیلم‌های «رقص در غبار»، «شهر زیبا»، «چهارشنبه‌سوری»، «دربارۀ ...  بیشتر چکیدهسینمای اصغر فرهادی، برندۀ جایزۀ اسکار، با تمرکز بر حضور بیشتر زنان و ارائۀ نقش‌های کلیدی بدان ها، به مقولۀ «زن» توجه ویژه نشان داده است، اما باید دریافت بازنمایی زن در این آثار تا چه حد توانسته از تصورات قالبی و کلیشه‌های مردانه رها شود؟ فیلم‌های «رقص در غبار»، «شهر زیبا»، «چهارشنبه‌سوری»، «دربارۀ الی»، «جدایی نادر از سیمین»، «گذشته»، «فروشنده» و «همه می‌دانند» آثاری هستند که در آن ها زن نقطۀ کانونی فیلم به‌شمار می‌آید. در این پژوهش کوشیده‌ایم  با روش تحلیل ‌محتوای کیفی، و این رویکرد که فرهادی با بازنمایی زندگی زنان به اهمیت‌بخشی او توجه کرده، به بررسی این فیلم‌ها بپردازیم. بررسی کدها، مقولات و مفاهیم نشان می‌دهد که اگرچه تعداد و اهمیت کاراکترهای زن و نیز سپردن نقش‌های کلیدی بدان ها با گذشت زمان روبه‌فزونی بوده، در عین حال زنان با کنش‌های منفعلانه، نقش‌های شغلی جنسیت‌زده و عدم حضور در عرصۀ عمومی، به‌شکلی وابسته به همسر از نظر مالی، بحران‌زا، مستأصل، ناتوان و بی‌کفایت نمایش داده می‌شوند. به‌نظر می‌رسد جهت اهمیت‌بخشی به زن، تمرکز بر موضوع زن کافی نیست و باید به لایه‌های پنهان روایت‌ها که حاکی از ذهنیت و تصورات قالبی مردانه است، نیز توجه کرد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 683.28 K

3. بررسی «من» و «منِ اجتماعی» در هویت زنان بخش پهلوانی شاهنامۀ فردوسی

ابوالقاسم قوام؛ هما زنجانی زاده؛ فهیمه ملکی مارشک

دوره 13، شماره 4 ، دی 1400، ، صفحه 585-601

چکیده

  چکیدههویت، تصویری ذهنی جهت شناخت است و می‌‌توان آن را در ویژگی‌‌هایی که به هر فرد تشخّص می‌‌دهند، یافت. بررسی هویت زنان موضوع کنکاش پژوهشگران مختلفی بوده است. شاهنامۀ فردوسی از این رو که دربردارندۀ بخش عمده‌ای از میراث فرهنگی و اجتماعی ایرانیان است، منبع مناسبی برای بررسی هویت زنان است. متن پژوهش شاهنامۀ فردوسی تصحیح جلال خالقی ...  بیشتر چکیدههویت، تصویری ذهنی جهت شناخت است و می‌‌توان آن را در ویژگی‌‌هایی که به هر فرد تشخّص می‌‌دهند، یافت. بررسی هویت زنان موضوع کنکاش پژوهشگران مختلفی بوده است. شاهنامۀ فردوسی از این رو که دربردارندۀ بخش عمده‌ای از میراث فرهنگی و اجتماعی ایرانیان است، منبع مناسبی برای بررسی هویت زنان است. متن پژوهش شاهنامۀ فردوسی تصحیح جلال خالقی مطلق است. روش تحقیق، کیفی و فنّ مورد استفاده، تحلیل محتوا و چارچوب تحقیق، مدل مفهومی است. از دو مفهوم بنیادی «من» و «منِ اجتماعی» برای تحلیل کنش‌‌های زنان در شاهنامه استفاده شده است. این پژوهش نشان می‌‌دهد که هویت‌یابی زنان در شاهنامه، نتیجۀ برتری «من» در خودشان است. در کنش‌‌های تمام شخصیت‌‌های مورد مطالعه جز سیندخت، من از منِ اجتماعی آشکارتر است. آنجا که بحث انتخاب یا تصمیم‌گیری است، کنش‌‌هایی از زنان سرمی‌‌زند که چه‌بسا در همان لحظه از تفاوت آن آگاه نیستند و وقتی خلاف هنجارها و انتظارات جامعه رفتار می‌‌کنند، «من» آشکار می‌‌شود. بروز همین کنش‌‌‌‌های متفاوت و هنجارشکنی‌‌هاست که باعث تشخص و فردیت آنان می‌‌شود. جسارت در عشق، شجاعت، جنگاوری، خردمندی و سیاست از ویژگی‌‌های هویت‌بخشِ زنان در بخش پهلوانی شاهنامۀ فردوسی به‌شمارمی‌رود.   

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 599.49 K

4. واکاوی شخصیت‏ پردازی‏ های زنانه در رمان تحت أقدام الأمهات اثر بثینة ‌العیسی

میترا علیشاهی؛ مصطفی مهدوی آرا

دوره 13، شماره 2 ، تیر 1400، ، صفحه 273-290

چکیده

  ادبیات زنانه به‌منزلة یکی از گونه‏های ادبی، در کشورهای عربی و به طور خاص کویت از دهة پنجاه آغاز و در دهة هفتاد تا نود به اوج خود رسید. بثینة‌العیسی به‌عنوان یکی از فعالان این حوزه‌ـ با انتشار رمان تحت أقدام الأمهات‌ـ توانسته است با قلم ادبی خود مشکلات زنان و جامعة در حال گذار کویت را در دنیای داستان به تصویر بکشد. از ویژگی‏های ...  بیشتر ادبیات زنانه به‌منزلة یکی از گونه‏های ادبی، در کشورهای عربی و به طور خاص کویت از دهة پنجاه آغاز و در دهة هفتاد تا نود به اوج خود رسید. بثینة‌العیسی به‌عنوان یکی از فعالان این حوزه‌ـ با انتشار رمان تحت أقدام الأمهات‌ـ توانسته است با قلم ادبی خود مشکلات زنان و جامعة در حال گذار کویت را در دنیای داستان به تصویر بکشد. از ویژگی‏های بارز این رمان، چند‌صدایی و تعدد شخصیت‏های زنی است که هریک نمایندة طبقه‏ای از جامعة زنان کویت هستند؛ شخصیت‏های زنی که به تناوب در داستان حاضر می‏شوند و نویسنده از ذهن ایشان رنج‏ها و مشکلاتشان را روایت می‏کند و تغییر و تحولات جامعة زنان را به تصویر می‏کشد. به نظر می‏رسد بثینة العیسی درصدد است ضمن آگاهی‏بخشی به خوانندگان خود، از تحولی سخن بگوید که با دست یافتن نسل جدید به حقوق از‌دست‌رفتة خویش به دست آمده است. تحقیق حاضر درصدد است با روش توصیفی‌ـ تحلیلی شخصیت‏های زن رمان را مورد تحلیل قرار دهد و تشویش‏ها و تمایلات درونی‏شان را به تصویر بکشد. نتایج تحقیق گویای آن است که بثینة ‌العیسی با تکیه بر دانش ادبی و مهارت نویسندگی خود توانسته است در رمان تحت أقدام الأمهات، آرا و اندیشه‏های فمینیستی خود را بیان کند و با کلیشه‏سازی‏های فرهنگ مردسالار به مقابله برخیزد. العیسی در این اثر ادبی با آفرینش شخصیت‏های مختلف زن، اندیشه‏های مردسالار و زن‏ستیزانة جامعة کویت را منعکس می‏کند و دو واکنش «تسلیم‌شدن» ایشان را در نسل قدیم و «عصیان‏گری» را در نسل‏های جدید به نمایش می‏گذارد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 730.01 K

5. مقایسۀ ابعاد ذهنی و عینی زیباسازی بدن در سه نسل زنان شهر اراک

نجمه فانی؛ محمد حسین اسدی داوود آبادی؛ علی روشنایی

دوره 12، شماره 3 ، مهر 1399، ، صفحه 463-488

چکیده

  بررسی تغییراتی که در ادراک و عملکرد نسل‌های مختلف از زیبایی بدن رخ داده است بر این فرض استوار است که نسل‌های مختلف با سپری‌کردن تحولات متفاوت اجتماعی، تجارب متفاوتی از منظر ارزش‌ها، هنجارها و عملکرد زیبایی دارند. بر این مبنا، این پژوهش با هدف مطالعة تحولات عینی و ذهنی زیبایی بین سه نسل زنان در شهر اراک به انجام رسیده است. چارچوب ...  بیشتر بررسی تغییراتی که در ادراک و عملکرد نسل‌های مختلف از زیبایی بدن رخ داده است بر این فرض استوار است که نسل‌های مختلف با سپری‌کردن تحولات متفاوت اجتماعی، تجارب متفاوتی از منظر ارزش‌ها، هنجارها و عملکرد زیبایی دارند. بر این مبنا، این پژوهش با هدف مطالعة تحولات عینی و ذهنی زیبایی بین سه نسل زنان در شهر اراک به انجام رسیده است. چارچوب نظری پژوهش بر‌اساس تلفیق نظریه‌های بوردیو، گیدنز، اینگلهارت و فمنیسم تدوین شده است. روش پژوهش، پیمایش مقطعی و علّی‌ـ تبیینی است. نمونه از بین سه نسل اخیر زنان شهر اراک (گروه‌های سنی بین 19ـ68) مطابق فرمول کوکران 383 نفر محاسبه شد؛ اما برای اطمینان از افت نمونه پرسش‌نامه بین 390 نفر توزیع شد. نتایج پژوهش شواهدی از «تمایز نسلی در عینیت و همگرایی نسلی در ذهنیت زیبایی» در اختیار ما قرار می‌دهد که بر‌اساس آن هرچند در نوع خودپندارة بدنی و میزان تمایل به زیباسازی بدن تفاوت معناداری بین نسل‌های جوان، میان‌سال و مسن مشاهده نمی‌شود، در نمود و اقدام عملی برای زیباسازی بدن، که در قالب مدیریت بدن خود را نشان می‌دهد، بین نسل‌های سه‌گانه تفاوت معناداری وجود دارد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 222.77 K

6. مطالعه جامعه‏‌شناختی ادراک عدالت جنسیتی زنان با تأکید بر عامل قومیت

صمد عابدینی؛ صمد رسول‏ زاده‏ اقدم؛ پرویز صبوری کزج

دوره 12، شماره 2 ، تیر 1399، ، صفحه 155-184

چکیده

  از عوامل تعیین‏کنندة عدالت‏طلبی و سلطه‏جویی، ادراک هر فرد از عدالت جنسیتی است. این پژوهش با هدف مطالعة ادراک عدالت جنسیتی زنان و نقش عوامل جامعه‏شناختی در پیدایش این پدیده در بستر قومیت انجام شده است. مبانی نظری پژوهش براساس نظریه‏های هومنز، بوردیو و پارسونز تدوین یافته است. روش پژوهش از نوع پیمایش است که داده‏ها با ابزار ...  بیشتر از عوامل تعیین‏کنندة عدالت‏طلبی و سلطه‏جویی، ادراک هر فرد از عدالت جنسیتی است. این پژوهش با هدف مطالعة ادراک عدالت جنسیتی زنان و نقش عوامل جامعه‏شناختی در پیدایش این پدیده در بستر قومیت انجام شده است. مبانی نظری پژوهش براساس نظریه‏های هومنز، بوردیو و پارسونز تدوین یافته است. روش پژوهش از نوع پیمایش است که داده‏ها با ابزار پرسش‌نامة محقق‌ساخته گردآوری شده است. جامعة آماری شامل کلیة زنان بالای20سال اقوام ترک، کرد و گیلک شهرستان‏های اردبیل، پارس‏آباد، خلخال، سنندج، پیرانشهر، بیجار، رشت، لاهیجان و تالش است. روش نمونه‏گیری هدفمند و از نوع سهمیه‏ای است. نتایج پژوهش نشان داد 52درصد از پاسخ‏دهندگان تعریف عدالت جنسیتی را به ویژگی‏های فرهنگی و اجتماعی ارجاع می‏دهند و نقش عوامل طبیعی و بیولوژیکی را در شکل‏دهی به عدالت جنسیتی مفروض نمی‏دانند. آزمون‌های مقایسه‌ای بیشترین اختلاف برداشت از ادراک عدالت جنسیتی را بین قوم کرد و گیلک نشان داد. آزمون‏های تحلیل چند‌متغیره تفاوت ابعاد ادراک عدالت جنسیتی را برحسب متغیرهای سرمایة فرهنگی، سرمایة اجتماعی، سرمایة نمادین، سرمایة ‌اقتصادی، سرمایة عاطفی و تصورات قالبی بین اقوام ترک، کرد و گیلک تأیید کرد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 323.82 K

7. زنانگی، ایدئولوژی و مقاومت در برابر فرودستی تحلیل گفتمان فرودستی زنان در سینمای ایران با تکیه بر نظریه خودمداری

منصور طبیعی؛ رعنا محمدتقی نژاد اصفهانی

دوره 12، شماره 2 ، تیر 1399، ، صفحه 185-217

چکیده

  هدف از این پژوهش تحلیل گفتمان انتقادی فرودستی زنان از خلال تحلیل چهار فیلم سینمایی عروس آتش، کاغذ بی‏خط، خانة پدری و ناهید است. چارچوب نظری استفاده‌شده نظریة خودمداری قاضی‏مرادی است که با روش تحلیل‏گفتمان انتقادی فرکلاف انجام شده ‏است. تحلیل‏گفتمان انتقادی با پیوند میان ساختارهای گفتمانی و بافت‏های اجتماعی می‏تواند ...  بیشتر هدف از این پژوهش تحلیل گفتمان انتقادی فرودستی زنان از خلال تحلیل چهار فیلم سینمایی عروس آتش، کاغذ بی‏خط، خانة پدری و ناهید است. چارچوب نظری استفاده‌شده نظریة خودمداری قاضی‏مرادی است که با روش تحلیل‏گفتمان انتقادی فرکلاف انجام شده ‏است. تحلیل‏گفتمان انتقادی با پیوند میان ساختارهای گفتمانی و بافت‏های اجتماعی می‏تواند به درک ما برای فهم مسائلی که وجود دارد کمک کند. از جمله نظم‏های گفتمانی مسلط، گفتمان پدرسالاری است که روابط بین دو جنس را از موضع قدرت واسازی می‏کند؛ همچنین، گفتمانِ سنت و تجدد که باعث می‏شود سوژه‏ها به بازتعریف هویت خویش دست بزنند. این روش شامل سه مرحلة توصیف، تفسیر و تبیین است. برای این منظور، در مرحلة توصیف، به ویژگی‏های صوری متن (تحلیل دیالوگ‏ها و سکانس‏ها) توجه شده ‏است. در مرحلة دوم، که مرحلة تفسیر است، به بیناگفتمانیت (پرکتیس گفتمانی) پرداخته شده‏ است؛ و در مرحلة آخر تأثیر متقابل ساختارهای کلان اجتماعی بر متن با تکیه بر نظریة خودمداری بررسی شده ‏است. نتایج حاکی از آن است که چگونه از گذار دو فضای گفتمانی سنت و تجدد، نظم گفتمان جنسیتی و روابط قدرت نهفته در این سلسله‏مراتب، باعث فرودستی زنان و سپس مقاومت آن‏ها در برابر فرادستی مردان شده ‏است. زنانگی‏های مدرن و سنتی نه‌تنها در تقابل با‌هم قرار می‏گیرند، بلکه از سویی دیگر، دال زنانه در مقابل سوژه‏های مرد سنتی و مدرن نیز بازنمایی می‏شود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 296.16 K

8. باستان‌شناسی و تاریخ: تصویر زنان در نگاره‌های مکتب تبریز و متون دوره صفوی

مهتاب دادخواه؛ کریم حاجی زاده؛ بهروز افخمی؛ حبیب شهبازی شیران

دوره 12، شماره 2 ، تیر 1399، ، صفحه 267-287

چکیده

  متون تاریخی به جهت روایت‌گری‏های مردانه از فرمانروایان و بزرگان دوره‏های تاریخی، اغلب کمتر از مردمان عادی، به‌ویژه زنان، گفته‏اند. درواقع،زنان با اینکه نیمی از جامعة بشری و تربیت‏دهندة مردان و نسل آینده هستند و در ادوار تاریخی نیز تأثیر انکارناپذیری در روابط اجتماعی، حفظ و تداوم سنت‏ها، رسوم و حتی بازی‏های سیاسی داشته‏اند، ...  بیشتر متون تاریخی به جهت روایت‌گری‏های مردانه از فرمانروایان و بزرگان دوره‏های تاریخی، اغلب کمتر از مردمان عادی، به‌ویژه زنان، گفته‏اند. درواقع،زنان با اینکه نیمی از جامعة بشری و تربیت‏دهندة مردان و نسل آینده هستند و در ادوار تاریخی نیز تأثیر انکارناپذیری در روابط اجتماعی، حفظ و تداوم سنت‏ها، رسوم و حتی بازی‏های سیاسی داشته‏اند، در بیشتر مواقع به دلایل فرهنگی کمتر سخنی از حضور آنان در اجتماع به میان آمده یا زیر سایة مردان تعریف شده‏اند. بنابراین، برای روشن کردن موضوع و پاسخ به خلأها و پرسش‏های موجود روش‏های باستان‏شناختی و مطالعة مواد فرهنگی بسیار ارزشمند و کارگشاست، زیرا باستان‏شناسی همواره با استفاده از مواد فرهنگی به بازسازی جوامع، فرهنگ و نقش‏های انسان می‏پردازد. مقالة پیش رو نگاره‏های مکتب تبریز را به‌عنوان شواهد مادی دورة صفوی بررسی کرده است و تلاش می‏کند تصویری را که در متون دورة صفوی از زنان ارائه می‏شود با تصاویر باقی‌مانده از آنان در نگاره‏های مکتب تبریز مقایسه کند و تناقض‏ها و شباهت‏های بین آن‏ دو را به بحث بگذارد. در اینجا مطالعة نگاره‏های شاهنامة شاه تهماسب، خمسة نظامی و هفت‌اورنگ جامی نشان داد که زنان در دورة صفوی دست‌ِکم در دوران هم‌زمان با مکتب تبریز برخلاف متون تاریخیِ آن دوره نقش پر‌رنگ و فعال‌تری در جامعه داشته‏اند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.22 MB

9. بیان خود از طریق انتخاب تصویر پروفایل در میان کاربران زن ایرانی در شبکه‎های اجتماعی با تکیه بر نظریۀ نمایشی گافمن

مسعود علیا؛ مژده هاشمی نسب

دوره 11، شماره 4 ، دی 1398، ، صفحه 599-626

چکیده

  پژوهش حاضر چگونگی بیان خود از طریق انتخاب تصویر پروفایل را در میان کاربران زن ایرانی در شبکه‎های اجتماعی مجازی (مطالعة موردی: فیسبوک) با تکیه بر نظریۀ نمایشی اروینگ گافمن بررسی می‏کند. پژوهش حاضر پژوهشی‌ـ بنیادی است. در نظریة نمایشی گافمن، جامعه همچون صحنة نمایش و کنشگران همچون بازیگران نمایش در نظر گرفته می‎شوند. اگر شبکه‎های ...  بیشتر پژوهش حاضر چگونگی بیان خود از طریق انتخاب تصویر پروفایل را در میان کاربران زن ایرانی در شبکه‎های اجتماعی مجازی (مطالعة موردی: فیسبوک) با تکیه بر نظریۀ نمایشی اروینگ گافمن بررسی می‏کند. پژوهش حاضر پژوهشی‌ـ بنیادی است. در نظریة نمایشی گافمن، جامعه همچون صحنة نمایش و کنشگران همچون بازیگران نمایش در نظر گرفته می‎شوند. اگر شبکه‎های اجتماعی را بتوان جامعه‎ای پنداشت که کاربران درون آن به اجرای نقش‎ می‎پردازند، می‎‎توان انتخاب تصاویر پروفایل را آغاز این اجرا در نظر گرفت. فضای مجازی این امکان را فراهم می‌کند که کاربران در مواجهه با دیگران یک «خود» انتخابی داشته باشند و آن‎ را از طرق گوناگون همچون انتخاب تصویر پروفایل بیان کنند. این نوشتار در ذیل مطالعات فرهنگ دیداری جای می‎گیرد که تأکید آن بر فرهنگ به‌منزلة‎ عنصر تأثیرگذار بر تجربۀ دیداری است و بالعکس. در پرتو این نگرش، آن جنبه‎های فرهنگی که در انتخاب تصویر پروفایل به ‎دست کاربران زن تأثیرگذارند شناسایی می‌شوند. در پژوهش حاضر، تلاش شده است که خود تصاویر تحلیل شوند و برای این منظور 200 تصویر پروفایل به‌عنوان نمونه انتخاب شده‎اند. در بررسی تصاویر هم از تحلیل محتوای کیفی و هم تحلیل کمی به منظور مشاهده‎ و دسته‌بندی مقوله‎های شناسایی‌شده بهره برده‎ایم. به نظر می‌‎رسد زنان در تصاویر پروفایل خود تلاش می‏کنند یک خود ایدئال را بسازند و به نمایش بگذارند که با کلیشه‏های جنسیتی همخوان ‏باشد و همچنان درگیر بازتولید و اجرای هنجار‎های جنسیتی هستند.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 694.38 K

10. جایگاه اجتماعی زنان در تمدن باستانی شهر سوخته

صدرالدین طاهری

دوره 11، شماره 3 ، مهر 1398، ، صفحه 391-411

چکیده

  برپایة اسناد باستان‏شناختی و انسان‏شناختی برخی از جوامع باستانی با ساختار مادرمحور اداره می‏شده‏اند. در میان تمدن‏های باستانی ایران، شهر سوخته به‏سبب انتشار مداوم نتایج کاوش‏های درازمدت و علمی مورد مطالعاتی مناسبی برای بررسی جایگاه اجتماعی زنان به‏شمار می‏رود. این نوشتار، پژوهشی تاریخی است که از دیدگاه ماهیت توصیفی‌ـ ...  بیشتر برپایة اسناد باستان‏شناختی و انسان‏شناختی برخی از جوامع باستانی با ساختار مادرمحور اداره می‏شده‏اند. در میان تمدن‏های باستانی ایران، شهر سوخته به‏سبب انتشار مداوم نتایج کاوش‏های درازمدت و علمی مورد مطالعاتی مناسبی برای بررسی جایگاه اجتماعی زنان به‏شمار می‏رود. این نوشتار، پژوهشی تاریخی است که از دیدگاه ماهیت توصیفی‌ـ تحلیلی و از دیدگاه هدف بنیادی نظری به‏شمار می‏رود و داده‏های کیفی و کمی آن به ‏شیوة اسنادی با نمونه‏گیری هدفمند داده‏اندوزی شده‏اند. مهرها که نشانة جایگاه برجستة اجتماعی، منصب حکومتی یا مشارکت در تجارت هستند، در شهر سوخته تقریباً به‌طور کامل به زنان تعلق دارند. اجساد خفته در بسیاری از گورهای زنانة شهر سوخته را بر‌اساس شمار بالای گورآوندها می‏توان صاحب سرمایه دانست. فراوانی این اشیا به‏ویژه در دورة دوم، که جمعیت و توان بازرگانی شهر سوخته به اوج می‏رسد، آشکار می‏کند که زنان شهر سوخته (دست‌کم در دوره‏های دوم و چهارم) به‏طور میانگین از مردان ثروتمندتر بوده‏اند. در شهر سوخته، اسلحه به‏ندرت یافت می‏شود و به‏جای آن در کنار زنان درگذشته اغلب اشیای زینتی و لوازم گوناگون آرایش نهاده شده. با توجه به مالکیت مهرها، می‏توان پیشنهاد کرد که کالاهای تولیدشده در روستاهای اقماری را زنان در شهر به فروش می‌رسانده یا به مناطق دیگر صادر می‏کرده‏اند. برپایة شواهد تحلیل‏شده در این مقاله نگارنده بر این باور است که جامعة شهرسوخته دست‌کم در بخش مهمی از تاریخ 1300‌سالة خود به شیوة مادرمحوری اداره شده است و زنان آن سهم چشمگیری در شکل‏گیری اجتماعی و اقتصادی این تمدن داشته‏اند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 805.52 K

جغرافیا

11. بررسی روند مشارکت زنان در انتخابات مجلس شورای اسلامی (دوره‌های 8، 9 و 10) (مطالعۀ موردی: شهر تهران)

کیومرث یزدان‌پناه درو؛ ندا عسگری

دوره 11، شماره 2 ، تیر 1398، ، صفحه 287-307

چکیده

  جغرافیای انتخابات از مباحث مهم‌ جغرافیای سیاسی است که از طریق همین گزینش‌های سیاسی مهم‌ترین افراد سیاسی کشور به‌صورت رسمی انتخاب می‌شوند. چنانچه یک کشور مانع مشارکت بعضی مردم در انتخابات شوند، این نظام دموکراتیک نیست. یکی از وجوه مهم دموکراتیک‌بودنِ نظام سیاسی حضور و فعالیت زنان در عرصه‌های سیاسی است و در این میان نحوة برخورد ...  بیشتر جغرافیای انتخابات از مباحث مهم‌ جغرافیای سیاسی است که از طریق همین گزینش‌های سیاسی مهم‌ترین افراد سیاسی کشور به‌صورت رسمی انتخاب می‌شوند. چنانچه یک کشور مانع مشارکت بعضی مردم در انتخابات شوند، این نظام دموکراتیک نیست. یکی از وجوه مهم دموکراتیک‌بودنِ نظام سیاسی حضور و فعالیت زنان در عرصه‌های سیاسی است و در این میان نحوة برخورد و رفتار جامعه با زنان از شاخص‏های مهم توسعۀ سیاسی و اجتماعی در آن جامعه است که شرایط را برای حضور فعال و مشارکت مؤثر زنان و بهره‏گیری جدی‏تر از قدرت، تفکر، ابداع و خلاقیت آن‌ها فراهم می‏آورد. ازاین‌رو، با درک اهمیت مشارکت سیاسی زنان، هر کشوری باید تلاش کند موانع فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی مشارکت زنان را رفع کند و زمینۀ دستیابی به رشد و شکوفایی جامعه در همۀ عرصه‏ها را فراهم آورد. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر بررسی میزان مشارکت زنان در انتخابات مجلس شورای اسلامی طی سه دورة متوالی 8، 9 و 10 است. جامعة آماری این تحقیق شامل آن دسته از مدیران و کارشناسان مراکز مطالعات و پژوهش زنان در ارگان‏های مختلف و همچنین دانشجویان تحصیلات تکمیلی و استادان دانشگاه بودند که با موضوع بررسی‌شدة این پژوهش در ارتباط بودند. روش انتخاب این افراد به‌صورت تمام‌شمار در دسترس تعیین شد (38 =N). ابزار گردآوری اطلاعات پژوهش پرسش‌نامة محقق‌ساخته بود که براساس مطالعة اکتشافی تدوین شد. در این مطالعه، پنج عامل اقتصادی، اجتماعی‌ـ فرهنگی، سیاسی، جغرافیایی و شخصیتی و یک شاخص موانع موجود بر مشارکت زنان در انتخابات مجلس شورای اسلامی شناسایی شدند. تجزیه و تحلیل یافته‌های این تحقیق بر پایة نرم‌افزار Spss25 و آزمون تی تک‌نمونه‏ای، رگرسیون خطی ساده، رتبه‏بندی فریدمن و تحلیل استنباطی‌ـ توصیفی استوار بود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 320.22 K

هنر

12. شمایل‌شناسی تصویر زن در دورة قاجار با تأکید بر سفرنامه‌ها، نگارگری‌ها و عکس‌های برجای‌مانده از این دوره

ساره طهماسبی زاده؛ محمدابراهیم زارعی

دوره 10، شماره 4 ، دی 1397، ، صفحه 577-594

چکیده

  از اوایل دورة قاجار، سیاحان بسیاری توانستند اطلاعات کم‏نظیری دربارة زنان ارائه دهند. زیبایی زنان ایرانی از نکاتی است که نظر سیاحان اروپایی را به خود جلب کرده است. بازتاب این زیبایی را در نقاشی‏های این دوره به‌وفور می‏بینیم. اما نکته‏ای که جلب توجه می‏کند تفاوت فاحش عکس‏های بازماندة زنان دورة قاجار با سفرنامه‏ها و نقاشی‏های ...  بیشتر از اوایل دورة قاجار، سیاحان بسیاری توانستند اطلاعات کم‏نظیری دربارة زنان ارائه دهند. زیبایی زنان ایرانی از نکاتی است که نظر سیاحان اروپایی را به خود جلب کرده است. بازتاب این زیبایی را در نقاشی‏های این دوره به‌وفور می‏بینیم. اما نکته‏ای که جلب توجه می‏کند تفاوت فاحش عکس‏های بازماندة زنان دورة قاجار با سفرنامه‏ها و نقاشی‏های این دوره است. آنچه در این پژوهش مطالعه شده، بررسی صحت سیمای زنان دورة قاجار بر‌اساس مدارک تصویری زنان در نگارگری و عکاسی و تطبیق آن‏ها با نگاشته‏های سفرنامه‏هاست. گردآوری مطالب در این پژوهش کتابخانه‏ای است و به طریقة تاریخی‌ـ تحلیلی نگاشته شده است. بر این اساس، پرسش‏های این مقاله بدین ترتیب است: سیمای ظاهری زنان در نقاشی‏های دورة قاجاریه تا چه میزان با سایر مدارک تصویرنگاری از قبیل عکاسی و نوشته‏های سیاحان همخوانی دارد؟ و در صورت تفاوت در سیمای ظاهری زنانی که در مدارک یاد شده، چه عامل یا عواملی سبب این موضوع شده است؟ نتیجة بررسی‏ها نشان می‏دهد که ما شاهد نوعی تفاوت در میان عکس‏های برجای‌مانده با نقاشی‏های این دوره هستیم. در دورة قاجار، هنرمند نقاش در ترسیم چهرة زن به آرمان‌گرایی و عدم شبیه‌سازی گرایش داشت. می‏توان گفت زن در تصویرنگاری‏های این دوره، اعم از عکس یا نقاشی، ابزاری در جهت بیان شکوه قدرت و سلطنت است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 672.07 K

ادبیات

13. تصویرشناسی زنان در سفرنامة ابن‌بطوطه

احسان قبول؛ عبدالله رادمرد؛ زهرا شریعت پناه

دوره 10، شماره 4 ، دی 1397، ، صفحه 595-612

چکیده

  متون ادبی و تاریخی را می‏توان مهم‏ترین ابزار شناخت سیمای زنان اقوام مختلف در ادوار گذشته دانست و یکی از کارکردهای دانش تصویرشناسی این است که می‏تواند تصاویر زنان را در این متون به صورت منظم و علمی طبقه‏بندی و تحلیل کند. از جمله متون ادبی که سیمای نسبتاً واقعی از زنان ارائه می‏کند سفرنامه‏هاست و یکی از جامع‏ترین این نوع ...  بیشتر متون ادبی و تاریخی را می‏توان مهم‏ترین ابزار شناخت سیمای زنان اقوام مختلف در ادوار گذشته دانست و یکی از کارکردهای دانش تصویرشناسی این است که می‏تواند تصاویر زنان را در این متون به صورت منظم و علمی طبقه‏بندی و تحلیل کند. از جمله متون ادبی که سیمای نسبتاً واقعی از زنان ارائه می‏کند سفرنامه‏هاست و یکی از جامع‏ترین این نوع ادبی در قرن هشتم سفرنامة ابن‌بطوطه است. در این مقاله، برآنیم که انواع تصاویر زنان را در این سفرنامه شناسایی و طبقه‏بندی کنیم. بر این اساس، نخست تصویر زنان پنج قوم ترک، مغول، ایران، چین و هند از سه منظر اوصاف ظاهری و آداب پوشش، ازدواج و حضور در فعالیت‏های اجتماعی دسته‏بندی و تحلیل شده‏اند و پس از آن نگرش ارزش‏گذارانة ابن‌بطوطه به هر تصویر بررسی شده است. نتیجة این پژوهش ضمن معرفی تصاویری جدید از زنان اقوام مذکور در سفرنامة ابن‌بطوطه تأیید این فرضیه است که پیش‏فرض‏های مذهبی ابن‏بطوطه در نگرش ارزشی وی نسبت به زنان اقوام مختلف تأثیرگذار بوده است که به ترتیب در اقوام ترک و مغول، ایران و هند و چین خود را نشان می‌دهد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 414.77 K

جامعه شناسی

14. سبک‏ فرزندپروری و احساس تحقیرشدگی مطالعۀ زنان بالای 15 سال ساکن در مناطق ده‌گانۀ شهر تبریز

فاطمه گلابی؛ محمدباقر علیزاده اقدم؛ لیلا زارع‌زاده اردشیر

دوره 10، شماره 3 ، مهر 1397، ، صفحه 351-380

چکیده

  هدف تحقیق حاضر، تحلیل و تبیین جامعه‏شناختی تحقیرشدگی بین زنان و ارتباط آن با سبک‎های مختلف فرزندپروری است. این تحقیق توصیفی و تحلیلی‌ـ کمی است که با روش پیمایش انجام شده است. جامعة آماری این پژوهش را کل زنان بالای 15 سال ساکن در شهر تبریز تشکیل می‏دهند. نمونه‌گیری از نوع خوشه‌ای چند‌مرحله‌ای و حجم نمونه برابر با 400 نفر بوده است. ...  بیشتر هدف تحقیق حاضر، تحلیل و تبیین جامعه‏شناختی تحقیرشدگی بین زنان و ارتباط آن با سبک‎های مختلف فرزندپروری است. این تحقیق توصیفی و تحلیلی‌ـ کمی است که با روش پیمایش انجام شده است. جامعة آماری این پژوهش را کل زنان بالای 15 سال ساکن در شهر تبریز تشکیل می‏دهند. نمونه‌گیری از نوع خوشه‌ای چند‌مرحله‌ای و حجم نمونه برابر با 400 نفر بوده است. ابزار تحقیق پرسش‌نامه بوده که در متغیر سبک فرزندپروری از پرسش‌نامة استاندارد بامریند استفاده شده و در احساس تحقیر‌شدگی، پرسش‌نامه محقق‌ساخته بوده است. داده‏های جمع‌آوری‌شده با استفاده از نرم‌افزار spss تجزیه و تحلیل شدند. براساس نتایج توصیفی تحقیق، میانگین تحقیرشدگی بین زنان نسبتاً کم و میانگین ابعاد فرزندپروری در بعد آسان‌گیر در حد نسبتاً کم، در بعد مقتدرانه نسبتاً کم و در بعد استبدادی نسبتاً زیاد است. تحقیرشدگی با دو بعد فرزندپروری استبدادی و فرزندپروری مقتدرانه رابطة معناداری نشان می‏دهد. طبق دیدگاه‎های مطرح‌شده در زمینة فرزندپروری، تربیت منفی تحقیرشدگی بالایی را به همراه دارد، ولی ممکن است این تحقیر‌شدگی چنان با رفتار‏های عادی و روابط روزمره عجین شود که به‌منزلة امری عادی تلقی شود. درواقع، هرچقدر به تعامل برابر‌نگر در بعد خانوادگی تأکید بیشتری شود، به همان میزان افراد تحقیرشدگی کمتری را تجربه خواهند کرد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 372.24 K

فرهنگی

15. تحلیل مایگان مسائل اجتماعی در «ترانه‏ های کار» زنان

حسین محمدزاده

دوره 10، شماره 2 ، تیر 1397، ، صفحه 263-284

چکیده

  ترانه‏های اجتماعی بسیار متنوع‌اند. نوعی از ترانه‏های اجتماعی کارنواها یا ترانه‏های کارند. ترانه‏های کار نواهایی هستند که مردان و زنان در حین کار یا برای کار و ثمرةآن به‏صورت فردی یا جمعی می‏خوانند. هدف این تحقیق از سویی بررسی نقش زنان در تولید بخشی ازترانه‏های کار در مناطق کردنشین و تحلیل تماتیک مسائل اجتماعی در ترانه‏های ...  بیشتر ترانه‏های اجتماعی بسیار متنوع‌اند. نوعی از ترانه‏های اجتماعی کارنواها یا ترانه‏های کارند. ترانه‏های کار نواهایی هستند که مردان و زنان در حین کار یا برای کار و ثمرةآن به‏صورت فردی یا جمعی می‏خوانند. هدف این تحقیق از سویی بررسی نقش زنان در تولید بخشی ازترانه‏های کار در مناطق کردنشین و تحلیل تماتیک مسائل اجتماعی در ترانه‏های کار زنان از دگر‌سو است. راهنمای نظری این تحقیق در نگرش‏های تفسیری در فولکلورریشه دارد. روش جمع‏آوری داده‏ها مشتمل بر کار میدانی و انجام‌دادن مصاحبه با ترانه‏خوانان کار در مناطق مختلف استان کردستان بوده است. در‌واقع، بخشی از این ترانه‏ها در اقصا نقاط استان کردستان به‌طور مستقیم از زبان زنان و مردان اخذ شده است. ترانه‌ها در قدم بعد از حالت صوتی به متنی در‌آمده است.پس از آن، ترانه‏های خاص زنان و مردان تفکیک شده است. در مرحلة بعد، کل ترانه‏هایی کار زنان به‌عنوان متن مورد مطالعه انتخاب شده است. روش تحلیل موضوعی برای درک مایگان ترانه‏هایی به‌کار گرفته‏شده که یکی از تکنیک‏های پرکاربرد در تحقیقات کیفی است. نتایج مطالعه نشان داد که اولاً تنوع ترانه‏های کار بسیار زیاد است و بخشی از این ترانه‏ها از سوی زنان خلق‏شده است. درعین‏حال، غالب این ترانه‏ها مربوط به جامعةکشاورزی و دامداری است. ثانیاً از تحلیل مایگان این ترانه‏هاپنج مقولةزیبایی، عشق،ناکامی، نابرابری و انتقاد استخراج شد و در‌نهایت در چارچوب الگوی موضوعی «هنر نرم اعتراض اجتماعی» جمع‏بندی شد. درواقع، مشخص شد که این آواها هنری اجتماعی‌اند که از سوی زنان و در جریان امور زندگی و برای ناکامی‏های فردی و اجتماعی، حسرت‏ها و تمناهای زندگی خوانده می‏شوند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 319.41 K

بین المللی

16. تصویرشناسی زنان در سفرنامۀ ابن‌فضلان

احسان قبول؛ عبدالله رادمرد؛ تکتم عابدی

دوره 10، شماره 1 ، فروردین 1397، ، صفحه 97-113

چکیده

  تصویرشناسی یکی از شاخه‌های ادبیات تطبیقی است که از رهگذر آثار ادبی به شناسایی ویژگی‌ها و نگرش‌های اقوام و ملل دیگر می‌پردازد. شناسایی تصویر زنان اقوام و کشورها از منظر یک شاعر یا نویسندة خارجی از موضوعات دانش تصویرشناسی است که نقش مهمی در شناخت جایگاه، علایق و نگرش به زنان آن جوامع دارد. در این مقاله برآنیم که انواع تصاویر زنان را ...  بیشتر تصویرشناسی یکی از شاخه‌های ادبیات تطبیقی است که از رهگذر آثار ادبی به شناسایی ویژگی‌ها و نگرش‌های اقوام و ملل دیگر می‌پردازد. شناسایی تصویر زنان اقوام و کشورها از منظر یک شاعر یا نویسندة خارجی از موضوعات دانش تصویرشناسی است که نقش مهمی در شناخت جایگاه، علایق و نگرش به زنان آن جوامع دارد. در این مقاله برآنیم که انواع تصاویر زنان را در سفرنامة ابن‌فضلان شناسایی کنیم. این سفرنامه از نخستین آثار به‌جامانده دربارة سرزمین‌های حوضة رود ولگا و آسیای مرکزی است که نویسندة آن از ایران و سرزمین ترکان نیز گذر داشته است. در این سفرنامه، اطلاعات و تصاویر ارزشمند و منحصربه‌فردی از تصویر زنان اقوام ترک، بلغار‌، ایران و روس ارائه شده که ما این اطلاعات و تصاویر را از چهار منظر ازدواج، پوشش، زیورآلات و کنیزان و براساس روش تحقیق در تصویرشناسی دسته‌بندی و بررسی کرده‌ایم. نتیجة پژوهش حاضر این است که آن دسته از تصاویر زنان که براساس عقاید و محیط زندگی ابن‌فضلان برایش عجیب و غیرعادی بوده، در اثر او برجستگی بیشتری دارد که به ترتیب در اقوام روس، ترک، بلغار و ایران خود را نشان می‌دهد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 293.89 K

جامعه شناسی

17. نقش شبکه‌های اجتماعی موبایلی در زندگی زنان (مطالعۀ موردی: شهر رشت)

فردین علیخواه؛ سمانه کوهستانی؛ طاهره واقعه‌دشتی

دوره 9، شماره 4 ، دی 1396، ، صفحه 491-509

چکیده

  در سال‌های اخیر، گسترش ضریب نفوذ اینترنت در کشور و عضویت در شبکه‌های اجتماعی از طریق گوشی‌های تلفن همراه رشد چشمگیری داشته است. به‌رغم همه‌گیر شدن شبکه‌های اجتماعی، حضور زنان در این شبکه‌ها و تأثیرات این شبکه‌ها بر زندگی آنان از منظر جامعه‌شناختی اهمیت دارد. این مقاله ضمن مروری بر فضای مفهومی و برخی از نظریه‌های مرتبط با پیوند ...  بیشتر در سال‌های اخیر، گسترش ضریب نفوذ اینترنت در کشور و عضویت در شبکه‌های اجتماعی از طریق گوشی‌های تلفن همراه رشد چشمگیری داشته است. به‌رغم همه‌گیر شدن شبکه‌های اجتماعی، حضور زنان در این شبکه‌ها و تأثیرات این شبکه‌ها بر زندگی آنان از منظر جامعه‌شناختی اهمیت دارد. این مقاله ضمن مروری بر فضای مفهومی و برخی از نظریه‌های مرتبط با پیوند زنان و تکنولوژی‌های ارتباطی، نظریة سایبرفمنیسم را نقطة اتکای خود قرار داده و تلاش کرده است نحوة مواجهۀ زنان با شبکه‌های اجتماعی را بررسی کند. نویسندگان در چارچوب روش کیفی و با تکیه بر نمونه‌گیری غیراحتمالی هدفمند با تکنیک گلولة برفی، با 15 نفر از زنان خانه‌دار و شاغل در شهر رشت مصاحبة عمیق انجام داده‌اند. یافته‌های این مطالعه بیانگر آن است که شبکه‌های اجتماعی باعث افزایش سطح ارتباطات و روابط اجتماعی زنان و افزایش نسبی مشارکت و نیز آگاهی آنان از مسائل مختلف اجتماعی، فرهنگی، علمی و آموزشی می‌شود که بدین ترتیب با نظریه‌های سایبرفمنیسم مطابقت دارد. نویسندگان معتقدند که وجود مسائلی چون نظام مردسالارانه، فقدان مهارت کافی، نبود احساس امنیت در فضای مجازی، بی‌سوادی و نداشتن مهارت رسانه‌ای کافی بین زنان، ادعای نظریة سایبرفمنیسم درخصوص توانمندسازی و حضور فعالانه و مثبت زنان در فضای مجازی را در نمونه‌های موردنظر مقاله تا‌ اندازه‌ای به چالش می‌کشد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 320.29 K

هنر

18. مطالعۀ تطبیقی مُد لباس بانوانِ دربار فتحعلی‌شاه و ناصرالدین‌شاه قاجار

مهناز جهانی؛ سحر چنگیز

دوره 9، شماره 3 ، مهر 1396، ، صفحه 385-407

چکیده

  تغییر سبک پوشش بانوان در مقاطع زمانی مختلف دورة قاجار، صاحب‏نظران را بر آن داشته تا در یادداشت‏های خود‌ـ هرچند گذرا‌ـ بر آن نظر افکنند. با توجه به اینکه تحقیقات انجام‌شده در زمینة چرایی و چگونگی پوشش در این دوران و ارتباط آن با جریان مُد معدود و سطحی بوده، به نظر می‏رسد پرداخت دقیق‏تر به این موضوع، امری مهم باشد. این مقاله به‏ ...  بیشتر تغییر سبک پوشش بانوان در مقاطع زمانی مختلف دورة قاجار، صاحب‏نظران را بر آن داشته تا در یادداشت‏های خود‌ـ هرچند گذرا‌ـ بر آن نظر افکنند. با توجه به اینکه تحقیقات انجام‌شده در زمینة چرایی و چگونگی پوشش در این دوران و ارتباط آن با جریان مُد معدود و سطحی بوده، به نظر می‏رسد پرداخت دقیق‏تر به این موضوع، امری مهم باشد. این مقاله به‏ صورت تطبیقی به اشتراک‌ها و افتراق‌های پوشاک بانوان دو دربار فتحعلی‏شاه و ناصرالدین‏شاه قاجار می‏پردازد و تأکید آن بر مُد لباس و مقایسة اجزای پوشاک اندرونی و بیرونی است. اجزای پوشاک اندرونی شامل شلیته (تُنْبان)، پیراهن، آرْخالق و پوشش ‏سر و اجزای پوشش بیرونی شامل چادر، چاقْچور و روبنده است. با توجه به اینکه عواملی چون مذهب، اقتصاد، فرهنگ، سیاست و ابعاد روان‏شناختی پادشاهان تأثیر مستقیمی بر شکل‏گیری جریان مُد و روند تغییر و تحولات مربوط به آن را داشته است، این نوشتار با رویکرد کیفی و به شیوة توصیفی‌ـ تحلیلی، با تأکید بر دو دورة حکومتی قاجاریه‌، به بررسی مجموعه تصاویر به‎‏جا‏مانده از این دوران و مطالعة اسناد و سفرنامه‏ها‌ـ برای دسته‏بندی پوشاک و سبک مُد غالب دربار‌ـ می‏پردازد تا مؤلفه‏های اثرگذار بر تغییر یا ثبات سبک لباس این دوران را بازشناسی و تعریف کند. این پژوهش نشان می‏دهد، پایبندی به مذهب بین زنان قاجار، عامل بازدارندة مهمی در برابر تغییر کامل سبک پوشش بانوان بوده است؛ به‏ عبارت ‏دیگر، زنان در گزینش البسة خود نقش منفعلی نداشته‏اند و همچنین نفوذ سلیقه و ارادة شخص شاه، عامل بسیار مؤثری در تغییر مدل لباس زنان دربار بوده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.02 MB

هنر

19. مطالعۀ تطبیقی دو نقاشی از زنان در دورۀ قاجار با رویکرد بینامتنیت

الهه پنجه باشی

دوره 8، شماره 4 ، دی 1395، ، صفحه 453-472

چکیده

  نقاشی در انتهای دورة قاجار تحت تأثیر ارتباط با اروپا و ظهور تکنولوژی دچار تغییرات شد. این مقاله با رویکرد بینامتنیت به مطالعۀ دو اثر نقاشی از زنان قاجار می‌پردازد که یکی از آن‌ها کار هنرمندی گمنام و دیگری اثر اسماعیل جلایر دانش‌آموختۀ مدرسۀ دارالفنون است. مسئلۀ مورد پژوهش در این مقاله، مطالعۀ نشانه‌ها و تحلیل آن‌ها در نقاشی از ...  بیشتر نقاشی در انتهای دورة قاجار تحت تأثیر ارتباط با اروپا و ظهور تکنولوژی دچار تغییرات شد. این مقاله با رویکرد بینامتنیت به مطالعۀ دو اثر نقاشی از زنان قاجار می‌پردازد که یکی از آن‌ها کار هنرمندی گمنام و دیگری اثر اسماعیل جلایر دانش‌آموختۀ مدرسۀ دارالفنون است. مسئلۀ مورد پژوهش در این مقاله، مطالعۀ نشانه‌ها و تحلیل آن‌ها در نقاشی از زنان و تطبیق معنای نشانه‌ها به صورت بینامتنی و لایه‌ای است. نشانه‌ها در هر تصویر سبب خوانش تصویر متفاوتی در متن آثار می‌شود. در این دو تصویر، موضوع هر دو متن زنان درباری است، ولی نشانه‌ها مفاهیم متفاوتی در‌بردارند. این مقاله به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهد: آیا در نقاشی‌های دورة قاجار ارزش نشانه‌ای در آثار مطرح است؟ آیا نشانه‌ها در تعامل با دیگر نشانه‌ها معنای گفتمانی می‌یابند؟ روش این پژوهش تاریخی‌ـ تحلیلی است. روش گردآوری اطلاعات اسنادی است و با توجه به نظریه‌های نشانه‌شناسی بیان شده است. در این مقاله، نتیجه گرفته می‌شود: در خوانش نشانه‌های این تصاویر، نشانه‌ها معنادارند و در این تصاویر از نشانه‌های تصویری مشابه و متفاوت برای زنان قاجار استفاده شده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 392.42 K

هنر

20. تقسیم جنسیتی فعالیت‌های هنری در ایران دهۀ 1380

اعظم راودراد

دوره 8، شماره 3 ، مهر 1395، ، صفحه 301-316

چکیده

  در این مقاله، هنرمندان زن از نظر حضور آن‌ها در حوزه‌های هنری مختلف شده‌اند. این مقاله در پی پاسخ‌گویی به دو سؤال است. 1. آیا در سال‌های اخیر، تعداد زنان هنرمند در هنرهای مختلف افزایش داشته است یا خیر. 2. آیا حضور زنان در هنرهای مختلف یکسان است یا متفاوت. این تحقیق با استفاده از مطالعۀ اسنادی انجام‌شده و یافته‌ها نشان می‌دهد که اولاً ...  بیشتر در این مقاله، هنرمندان زن از نظر حضور آن‌ها در حوزه‌های هنری مختلف شده‌اند. این مقاله در پی پاسخ‌گویی به دو سؤال است. 1. آیا در سال‌های اخیر، تعداد زنان هنرمند در هنرهای مختلف افزایش داشته است یا خیر. 2. آیا حضور زنان در هنرهای مختلف یکسان است یا متفاوت. این تحقیق با استفاده از مطالعۀ اسنادی انجام‌شده و یافته‌ها نشان می‌دهد که اولاً فعالیت‌های هنری زنان در مقایسه با گذشته رشد داشته است؛ ثانیاً این رشد در حوزه‌های مختلف هنری به یک میزان نبوده است. تعداد زنان فیلم‌ساز و نمایش‌نامه‌نویس نسبت به تعداد زنان نقاش و مجسمه‌ساز بسیار کمتر است. بنابراین، نسبت زنان در هر‌یک از هنرهای یادشده در مقایسه با نسبت مردان متفاوت است. در‌حالی‌که کمترین نسبت زنان در فیلم‌سازی حضور دارند، بیشترین آن‌ها در نقاشی فعالیت دارند؛ به‌حدی‌که در حال حاضر زنان نقاش از نظر کمی حتی از مردان نقاش فزونی گرفته‌اند. سؤالی که در تبیین یافته‌ها مطرح شده این است که آیا عوامل اجتماعی بر زنان و مردان اثر می‌گذارند تا به شیوه‌های متفاوتی در هنر ظاهر شوند یا خیر. در این مقاله، پاسخ مفصلی به این پرسش داده شده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 255.16 K

هنر

21. نحوۀ بازنمایی زن در زیست‏ جهان مدرن در فیلم‌های اصغر فرهادی (مطالعۀ موردی: چهارشنبه‌سوری، دربارۀ الی و جدایی نادر از سیمین)

سهیلا صادقی فسائی؛ شیوا پروائی

دوره 8، شماره 2 ، تیر 1395، ، صفحه 147-170

چکیده

  فیلم‌های سینمایی، به‌طور ضمنی یا آشکار، تصویری از واقعیت‏های اجتماعی را بازنمایی می‏کنند؛ درواقع، بخشی از فرهنگ جنسیتی در رسانه‌ها بازتولید می‌شود.اصغر فرهادی از کارگردان‏هایی است که در فیلم‏هایش به مسائل و موضوعات خانوادگی و اجتماعی می‌پردازد. سؤال اصلی پژوهش حاضر این است که در فیلم‌های سینمایی اصغر فرهادی، «زنان» ...  بیشتر فیلم‌های سینمایی، به‌طور ضمنی یا آشکار، تصویری از واقعیت‏های اجتماعی را بازنمایی می‏کنند؛ درواقع، بخشی از فرهنگ جنسیتی در رسانه‌ها بازتولید می‌شود.اصغر فرهادی از کارگردان‏هایی است که در فیلم‏هایش به مسائل و موضوعات خانوادگی و اجتماعی می‌پردازد. سؤال اصلی پژوهش حاضر این است که در فیلم‌های سینمایی اصغر فرهادی، «زنان» در زیست‏جهان مدرن چگونه بازنمایی می‏شوند؟ این پرسش در چارچوب رویکرد بازنمایی مطرح شده است. روش تحقیق استفاده‌شده در این تحقیق، تحلیل محتوای کیفی با رویکرد استقرایی است و مضامین آشکار و پنهان موجود در فیلم‌های مطالعه‌شده شناسایی شده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد فیلم‌های مطالعه‌شده بازنمایی‏ای از زنان با مقولاتی چون«برساخت زن مدرن در‌آمیخته به سنت؛ تضاد استقلال و وابستگی زنان؛ دروغ‏گویی و پنهان‏کاری زنان، خشونت علیه زنان؛ حضور مناسبات جنسیتی و روحیۀ مردسالارانه نسبت به زنان و ناامنی روان‌شناختی زنان» را به تصویر می‏کشند. این مقولات در‌نهایت مقولۀ هسته‏ای «زن در کشاکش سنت و مدرنیته» را خلق می‏کند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 307.14 K

باستان شناسی

22. بازنمایی الهة آناهیتا در شواهد باستان‌شناختی

بهروز افخمی؛ صبا فرج زاده؛ سید مهدی حسینی نیا

دوره 8، شماره 2 ، تیر 1395، ، صفحه 225-248

چکیده

  آب در ایران باستان بسیار ارجمند بوده است. برای پاسداری و محافظت از آب، چند ایزد وجود داشته که آناهیتا محبوب‌ترین آن‌ها به‌شمار می‌آمد. محبوبیت و جایگاه آناهیتا را با بررسی در آثار هنری ایران باستان می‌توان مشاهده کرد. بی‌تردید، وجود و استمرار باورهای اساطیری و مذهبی برآمده از دل فرهنگ و تاریخ ایرانی، مهم‌ترین عامل حضور همیشگی ...  بیشتر آب در ایران باستان بسیار ارجمند بوده است. برای پاسداری و محافظت از آب، چند ایزد وجود داشته که آناهیتا محبوب‌ترین آن‌ها به‌شمار می‌آمد. محبوبیت و جایگاه آناهیتا را با بررسی در آثار هنری ایران باستان می‌توان مشاهده کرد. بی‌تردید، وجود و استمرار باورهای اساطیری و مذهبی برآمده از دل فرهنگ و تاریخ ایرانی، مهم‌ترین عامل حضور همیشگی آناهیتاست. بنابراین، نقش آناهیتا نه‌تنها به‌‌منزلۀ عنصری تجسمی در هنر، که بیشتر دربردارندة مفاهیمی نمادی و بنیادین بوده است. این تحقیق، به تجزیه‌وتحلیل تجسمی نقوش آناهیتا و توصیف فضاها و ترکیبات تصویری آن در هنر ادوار تاریخی ایران باستان از قبیل مهرها، سکه‌ها، نقوش برجسته‌ها و ظروف فلزی در دوران ساسانی و مقایسه با مناطق و حوزه‌های فرهنگی دیگر پرداخته است. تحقیق از نوع کیفی و روش آن تحلیلی‌ـ تطبیقی است و چنین نتیجه گرفته می‌شود که هستی و وجود تاریخی آناهیتا متعلق به میراث معنوی ایرانی است که صرفاً از جنبۀ مادی از مناطق و حوزه‌های فرهنگی دیگر چون؛ بابل، فنیقیه، یونان و روم باستان تأثیر پذیرفته است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.1 MB

هنر

23. بررسی آگاهی و درک زنان جوان تحصیل کرده به خرید و مصرف پایدار پوشاک (مطالعۀ موردی: دانشکدۀ هنر دانشگاه الزهرا(س))

روشنک داوری؛ فریده طالب پور؛ ابوالقاسم دادور؛ رضا افهمی

دوره 8، شماره 2 ، تیر 1395، ، صفحه 281-300

چکیده

  خرید و مصرف پایدار پوشاک، با توجه به حجم عظیم تولیدات این صنعت و مشکلات ناشی از آن و نقش فعال زنان در این حوزه، از مسائل مهم دنیا، به‌خصوص کشور ایران با جمعیت جوان، در مسیر توسعۀ پایدار است. هدف، بررسی میزان آگاهی و درک زنان جوان تحصیل‌کردۀ متخصص از پایداری و تأثیر آن بر خرید و مصرف پوشاک است. پژوهش، توصیفی پیمایشی با داده‏های پرسش‌نامه‏ای ...  بیشتر خرید و مصرف پایدار پوشاک، با توجه به حجم عظیم تولیدات این صنعت و مشکلات ناشی از آن و نقش فعال زنان در این حوزه، از مسائل مهم دنیا، به‌خصوص کشور ایران با جمعیت جوان، در مسیر توسعۀ پایدار است. هدف، بررسی میزان آگاهی و درک زنان جوان تحصیل‌کردۀ متخصص از پایداری و تأثیر آن بر خرید و مصرف پوشاک است. پژوهش، توصیفی پیمایشی با داده‏های پرسش‌نامه‏ای از جامعۀ دانشجویان دختر سال آخر مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد سه رشتۀ طراحی پارچه، طراحی لباس و طراحی صنعتی دانشگاه الزهرا(س) (100نفر) و حجم نمونۀ 80 نفر است. پرسش‌ها با طیف پنج‏تایی لیکرت و آلفای کرونباخ 735/0، طراحی و نرم‏افزار آماری برای تحلیل استفاده شد. طبق یافته‏ها، با وجود تمایل زیاد برای خرید و مصرف پایدار پوشاک، آگاهی کافی و جامعی در این زمینه وجود ندارد. اطلاعات در مقولۀ پایداری، درراستای مسائل معمول زیست‏محیطی است. دیدگاه‌ها و عملکرد مخالف پایداری در خرید و مصرف به‌وضوح دیده می‏شود که نشان از نیاز به آگاهی‏بخشی کامل‏تر و دقیق‏تر دارد. افزایش آگاهی و درک این گروه از مصرف‏کنندگان از خرید و مصرف پایدار پوشاک به‌منزلۀ متخصصان آینده این صنعت، می‏تواند موجب بهبود راهبردهای تولید، خرید و مصرف منطبق بر اصول توسعۀ پایدار در آینده شود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 439.47 K

فرهنگی

24. مطالعۀ تجربۀ زنان عضو هیات علمی دانشگاه از ایفای مسئولیت های خانوادگی و شغلی

شهلا باقری؛ شیما سادات حسینی

دوره 8، شماره 1 ، فروردین 1395، ، صفحه 117-134

چکیده

  روند روبه افزایش مشارکت زنان در آموزش عالی به‌عنوان عضو هیئت‌علمی و پذیرفتن نقش‌های اجتماعی هرچند از پیشرفت در عرصۀ علمی و اجتماعی نشان دارد، تعدد نقش‌های اجتماعی و خانوادگی در این حیطه چالش‌های جدیدی را به‌وجود آورده است. این مطالعه به درک پدیدار‌شناسانه از وضعیت زنان عضو هیئت‌علمی در جایگاه ایفای نقش‌های شغلی و خانوادگی آنان ...  بیشتر روند روبه افزایش مشارکت زنان در آموزش عالی به‌عنوان عضو هیئت‌علمی و پذیرفتن نقش‌های اجتماعی هرچند از پیشرفت در عرصۀ علمی و اجتماعی نشان دارد، تعدد نقش‌های اجتماعی و خانوادگی در این حیطه چالش‌های جدیدی را به‌وجود آورده است. این مطالعه به درک پدیدار‌شناسانه از وضعیت زنان عضو هیئت‌علمی در جایگاه ایفای نقش‌های شغلی و خانوادگی آنان پرداخته است. پژوهش حاضر با رویکرد پدیدارشناختی از نوع تحقیق کیفی است. روش گردآوری داده‌ها از طریق مصاحبۀ مسئله‌محور انجام شد. مشارکت‌کنندگان 13 نفر از استادان خانم عضو هیئت‌علمی دانشگاه‌های تهران‌اند که براساس نمونه‌گیری هدف‌مند انتخاب شدند. در تحلیل نتایج از تحلیل مضمون و روش کولایزی استفاده شده است. یافته‌های تحقیق در چهار مضمون اصلی «نقش خانگی و ایفای نقش در خانواده»، «نقش شغلی و ایفای نقش در دانشگاه»، «توأمانی ایفای نقش‌های شغلی و خانوادگی‌« و «مواجهه با حل مسائل و مشکلات توأمانی ایفای نقش‌های دوگانه» طبقه‌بندی شد. از درک معنایی مقوله‌ها این‌گونه استنتاج شد که استادان هیئت‌علمی زن با چالش‌هایی در‌خصوص تعدد نقش‌های شغلی و خانوادگی مواجه‌اند که در صورت اتخاذ تدابیر و راهبردهای مناسب از سوی فرد، خانواده یا سازمان مربوطه به‌راحتی می‌توانند بین نقش‌ها و مسئولیت‌های خود تعادل ایجاد کنند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 237.93 K

جامعه شناسی

25. وضعیت سرمایۀ اجتماعی زنان در جامعۀ کار و تولید

ملیحه شیانی؛ حنان زارع

دوره 7، شماره 4 ، دی 1394، ، صفحه 473-487

چکیده

  موضوع سرمایة اجتماعی مفهومی پیچیده، چند‌وجهی و بین‌رشته‏ای و همچنین از عناصر مهم پویای نظام اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و تولیدی هر جامعه است که طی دهه‌های اخیر در کنار سرمایه‌های فیزیکی و انسانی مورد توجه جدی قرار گرفته است. به‌علاوه، یکی از معیارهای مهم جهت سنجش درجۀ توسعه‌یافتگی یک کشور، میزان اهمیت و اعتباری است که زنان به‌عنوان ...  بیشتر موضوع سرمایة اجتماعی مفهومی پیچیده، چند‌وجهی و بین‌رشته‏ای و همچنین از عناصر مهم پویای نظام اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و تولیدی هر جامعه است که طی دهه‌های اخیر در کنار سرمایه‌های فیزیکی و انسانی مورد توجه جدی قرار گرفته است. به‌علاوه، یکی از معیارهای مهم جهت سنجش درجۀ توسعه‌یافتگی یک کشور، میزان اهمیت و اعتباری است که زنان به‌عنوان نیمی از جمعیت در آن کشور دارند. نقش زنان نه‌تنها به وسیلة نظام اقتصادی، بلکه از سوی عوامل فرهنگی و اجتماعی تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد. بنابراین، هدف این تحقیق بررسی وضعیت سرمایة اجتماعی در میان زنان شاغل است. روش این تحقیق پیمایشی است و به منظور سنجش پایایی و روایی ابزار مطالعه به‌ترتیب از ضریب آلفای کرونباخ و دو نوع اعتبار صوری و سازه استفاده شده است. یافته‏های تحقیق، که با استفاده از نمونه‏گیری تصادفی از زنان شاغل در محیط‏های کار و تولید شهرک‌های صنعتی شهر تهران از طریق پرسش‌نامه جمع‏آوری شده، بیانگر میزان سرمایة اجتماعی متوسط بین افراد بوده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 242.38 K